Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2012

Πού "χάθηκε η ψυχή" της Ελιζα Λυντς;


"Σήμερα ρώτησα και πάλι το όνομα του πουλιού.   Alma Perdita μ' ενημέρωσε ο λοχαγός Τόμσον, σημαίνει χαμένη ψυχή.  Ξάφνου θροϊζουν οι κλώνοι, όταν όμως κοιτάζω, δεν υπάρχει τίποτα.  Στο δάσος, αν ακούσεις κάτι, έχει ήδη προσπεράσει.  Ωστόσο μας ακολουθεί παντού ο ρευστός του απόηχος, πάντα μακρινός".


Δεν χωράει αμφιβολία οτι ο τίτλος του πρωτότυπου "The pleasure of Eliza Lynch" ήταν πολύ πιο εύστοχος απο το Alma Perdita που χρησιμοποιήθηκε στην ελληνική έκδοση του βιβλίου της Ann Enright, απο τις Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ.

Το μυθιστόρημα αυτό βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία απο τη ζωή μιας Ιρλανδέζας του 19ου αιώνα η οποία είχε την τύχη να θεωρηθεί απο τον περίγυρό της,  η πιο όμορφη, η πιο τυχερή και πλούσια γυναίκα της εποχής της, κάτι σαν την Εβίτα Περόν της Παραγουάης.  Η ιστορία είχε αρχικά όλα τα εχέγγυα, και τις αναγκαίες δόσεις πολιτικής και ακραίων συναισθημάτων για τους πρωταγωστές της, ώστε να γίνει ένα επιτυχημένο ανάγνωσμα στην Ελλάδα.

Η Ελίζα Λυντς πρωτοσυνάντησε τον Φρανσίσκο Σολάνο Λόπες -διάδοχο στην εξουσία μιας χώρας που κανείς δεν είχε ακούσει ποτέ- σ' ένα κρεβάτι στο Παρίσι.  Λίγους μήνες αργότερα, έγκυος πια, διέσχιζε μαζί του τον Ατλαντικό, σ' ένα καράβι γεμάτο υπηρέτες, ρούχα, κοσμήματα και σαμπάνιες, για να διεκδικήσει το ένδοξο πεπρωμένο της στην Παραγουάη.   Ομως, στο τέλος του ταξιδιού, την περίμενε μια επαρχιακή πόλη, η Ασουνσιόν, με τον φτωχό , καταπιεσμένο λαό της και μια ξεπεσμένη αριστοκρατία, όπου οι γυναίκες θα περιφρονούσαν -όσο οι άντρες θα λάτρευαν- την "ιρλανδέζα πόρνη".

Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Λόπες, που δεν θα την παντρευτεί ποτέ αλλά θα ορίσει κληρονόμο του τον γιό της, γίνεται δικτάτορας και ρίχνει την χώρα σε μια πολεμική περιπέτεια που θα εξοντώσει τον μισό πληθυσμό.  Δπίπλα του η περιβόητη Ελίζα -άγγελος που εμπνεέει τα στρατεύματα και δαίμονας που θρέφει τη φιλοδοξία του εραστή της -βλέπει το μέλλον να της ανήκει, αλλά και να γλιστράει τελικά μέσα απο τα χέρια της, σφραγίζοντας έτσι μια ιστορία μυθικού έρωτα και επικής καταστροφής.  Στο μακρύ ταξίδι της προς το μέρος αυτό του κόσμου, την Παραγουάη, η Ελίζα σέρνει μαζί της το μεγαλείο, το όνειρο, μα και την καταστροφή της "χαμένης ψυχής" της....

Δεν ευτύχησε η Enright να μεταφραστεί με τον καλύτερο τρόπο στην Ελλάδα.  Προερχόμενη απο τη χώρα των μύθων και των ιστοριών, που τόσα έχει προσφέρει στην προφορική και γραπτή αφήγηση, θα μπορούσε να τύχει μεγαλύτερης προσοχής, και προσεκτικότερης μετάφρασης.  Το υποψιάζεται βάσιμα, ο αναγνώστης που διάβασε κάποτε κάποιο διήγημα, ή μυθιστόρημά της στα αγγλικά και τώρα αναπόφευκτα, μετά την εμπειρία της μετάφρασης στα ελληνικά, απογοητεύεται.

Σάββατο 8 Σεπτεμβρίου 2012

Πες μου μια ιστορία....

Απο τις πρώτες σελίδες σε ρουφάει μέσα του το ΠΕΣ ΜΟΥ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ της Τζάνετ Γουίντερσον.
Η ιστορία της Σίλβερ , που γεννήθηκε μισή από πολύτιμο μέταλλο και μισή από ψεύτικο, ξεδιπλώνεται από την ίδια, σε πρώτο πρόσωπο, χωρίς τον περιορισμό της αναγκαστικής σοβαρότητας αφού είναι ειπωμένη με λόγια απλά και σκληρά από το στόμα ενός παιδιού που τα βλέπει το σκληρό πρόσωπο της ζωής. Χωρίς μητέρα και χωρίς μέρος για να αγκυροβολήσει η Σίλβερ μπαίνει υπο την προστασία του αειθαλούς Πιού, φύλακα του φάρου Κέιτ Ραθ.

Ο Πιου διηγείται στην Σίλβερ παλιές ιστορίες για πόθους και απάτριδες, για άρρηκτους δεσμούς και για τα λάθη που γίνονται σε κάθε ζωή. Μια ζωή, αυτή του Μπέιμπελ Νταρκ, κληρικού του δέκατου ένατου αιώνα, ξεδιπλώνεται σαν χάρτης που η Σίλβερ πρέπει να ακολουθήσει. Παγιδευμένη στο δικό της ιδιαίτερο σκοτάδι, ξεκινάει μια οδύσσεια μέσα από τις ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας, ιστορίες έρωτα και απώλειας, πάθους και πόθου, ιστορίες ατέλειωτων ταξιδιών μέσα στο χώρο και τον χρόνο και για το ψυχρό τέλος των ψευδαισθήσεων που προκαλεί η προδοσία. 

«Πιού, πες μου μια ιστορία. Τι είδους ιστορία παιδί μου; Μια ιστορία με ευτυχισμένο τέλος. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα σε όλον τον κόσμο. Δεν υπάρχει ευτυχισμένο τέλος; Δεν υπάρχει τέλος» 

Ο πρώτος μου ενθουσιασμός χάνεται στις τελευταίες σελίδες. Η Τζάνετ Γουίντερσον, την οποία οι θετοί γονείς της στην αγγλική εξοχή, την προόριζαν για ιεραπόστολο, αλλά εκείνη τους αιφνιδίασε με τις αποφάσεις της, με προδίδει.
Όχι γιατί η γραφή της δεν είναι εξαιρετικά ζωντανή κι επιθετική. Ούτε γιατί μειώνεται η λατρεία της στη διήγηση ιστοριών. Μα γιατί αφήνεται και κυριαρχεί επάνω της το δικό της βίωμα –θεμιτό για τον συγγραφέα ίσως- που μονοπωλεί το τέλος του βιβλίου. Όλες οι ιστορίες που πλαισιώνουν τη ζωή της Σίλβερ, μένουν στο κενό. Στο μυαλό της ίδιας της Γουίντερσον μπορεί και όχι, αλλά τι σημασία έχει αυτό για τον αναγνώστη; 

Το κορίτσι που το έσκασε ερωτευμένη στα 16 της με ένα άλλο κορίτσι, που σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στην Οξφόρδη και πήρε βραβείο από το πρώτο της μυθιστόρημα στα 24 χρόνια της , βιάστηκε να το τελειώσει το ΠΕΣ ΜΟΥ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ αν και η συνολική της προσφορά στη λογοτεχνία τιμήθηκε το 2006 με το παράσημο Order of the British Empire. 

 Η μετάφραση των 15 μυθιστορημάτων της σε 32 γλώσσες δεν με εκπλήσσει. Η γλώσσα της και η γραφή της, είναι καυτή, και αυτό είναι το μεγάλο της όπλο.