Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου 2012

Ειρεσιώνη, το ελληνικό χριστουγεννιάτικο δένδρο

Οι "παίδες οι αμφιθαλείς" τριγύριζαν τα παλιά τα χρόνια απο σπίτι σε σπίτι κι εύχονταν στους οικοδεσπότες, τραγουδώντας ευχές.  Ήταν τα παιδιά που είχαν και τους δυο γονείς τους στη ζωή.

Κάποτε στη Σάμο, μια ομάδα παιδιών που τριγυρνούσε στις γειτονιές σε κάποια ανοιξιάτικη γιορτή του Απόλλωνα, κρατούσαν την Ειρεσιώνη , δηλαδή ένα κλαδί ελιάς, συνήθως αγριελιάς, που το στόλιζαν με καρπούς, φρούτα, κορδέλες, κομμάτια μαλλλιού, ή μικρά μπουκαλάκια με κρασί, μέλι και λάδι.  Τα παιδιά τραγουδούσαν στίχους που μοιάζουν με τα νεοελληνικά κάλαντα.  Με την ειρεσιώνη, που πολλά παιδιά φορούσαν και στο κεφάλι, άγγιζαν αρρώστους και ανήμπορούς, γιατί πίστευαν οτι τους θεραπεύει.

Κάποια άλλα παιδιά κρατούσαν θύρσους (δηλαδή ξύλινα ραβδιά, τυλιγμένα με φύλλα κισσού ή αμπελιού και κουκουνάρια πεύκου) , αλλά και τα γνωστά ομοιώματα πλοίων που συμβόλιζαν την ευημερία στις θάλασσες, τον ερχομό των ναυτικών για τις γιορτινές μέρες που ο Διόνυσος, κάνει παρέα και θέλει καλοπέραση....

Πάντως η ειρεσιώνη  στολίζεται ακόμη σε πολλές περιοχές της Ελλάδας συμβολίζοντας την ευημερία και τη γονιμότητα για τον καινούργιο χρόνο. 

Θεωρείται ο "πρόγονος" του χριστουγεννιάτικου δένδρου στην Ελλάδα. Η Ειρεσιώνη, αυτό το απλό κλαδί ελιάς στολιζόταν με σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα και ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του έτους που φεύγει και την παράκληση για ευφορία το έτος που έρχεται.  ηταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον απόλλωνα και τις Ωρες (Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη).

Το έθιμο της ειρεσιώνης καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό απο το θεοκρατικό καθεστώς που ακολούθησε και απαγορεύτηκε η τέλεσή του.  Αιώνες αργότερα το ίδιο έθιμο επανήλθε με τη μορφή Χριστουγννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου δένδρου -δεν θα μπορούσαν να βρουν εύκολα αγριελιά, είναι η αλήθεια-  απο τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Οθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο.  Πάντως, εύκολα υιοθετήθηκε η συνήθεια του Χριστουγεννιάτικου δένδρου στην Ελλάδα, αφού ο στολισμός ενός κλαριού, υπήρχε απο τα αρχαία χρόνια στην ιστορική μνήμη των κατοίκων αυτής της χώρας.


Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

Περί Μνήμης...



 Κανένας απο τους εύπορους έλληνες σε εκείνο τον τόπο δεν είχε σκεφτεί οτι θα ερχόταν μια μέρα ο τρόμος της καταστροφής και της ερήμωσης.  Ποτέ δεν μπορείς να το προβλέψεις τόσο κακό. Οταν όλα είναι καλά τριγύρω, όταν η ευημερία είναι καθεστώς, το μυαλό δεν πάει στην πιθανότητα της συντριβής.....

Αυτός ο τίτλος "Ανοξείδωτη μνήμη" με προκαλούσε εδώ και καιρό.  Σα να μου έξυνε μια χορδή, χαλαρωμένη απο την απραξία, που όμως με προσμονή ανέμενε την ώρα της εγρήγορσης.  


Το βιβλίο της  Πολύμνιας Κοσσόρα είναι μια προσωπική ιστορία που περιγράφει το οδοιπορικό μας οικογένειας που ξεσηκώνεται απο το πάτριο Ναζλί για να συρθεί στα μονοπάτια της Ανατολίας, στα τάγματα εργασίας, σε ατέλειωτες πεζοπορίες ρακένδυτων και τελικά, σε μια περιπέτεια που την οδηγεί σε μια ζωή χωρίς αξία.  Το δίχτυ της αγάπης και της ανθρωπιάς τους σώζει, σαν απο μηχανής θεός και μετά απο μεγάλο σιδηροδρομικό ταξίδι, η οικογένεια καταλήγει στην καμένη Σμύρνη.

Τα αποκαϊδια της ιστορίας και τα ίχνη του διωγμού της σφαγής είναι η εικόνα που αντικρύζουν στις περιπλανήσεις τους.  Προσφυγιά στη νέα πατρίδα, μαζική ταπείνωση, άγνωστος τόπος και αβέβαια βήματα προς το μέλλον καθώς το όνειρο για μόρφωση και για ανοιχτούς ορίζοντες συρρικνώνεται και χάνεται μπροστά στην ανάγκη για μεροκάματο.  Μια ματαιωμένη εφηβεία που βιάζεται λόγω των συνθηκών να ενηλικιωθεί.

Ευτυχώς όμως, υπάρχει η αγάπη, καταλύτης για όλα.  Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο Αρίστος.  Ενας πραγματικός ήρωας που απο παιδί γίνεται άντρας με γρήγορο ρυθμό, πολύ γρήγορο γιατί αναγκαστικά τον πιέζουν οι  μέρες και οι νύχτες της ζωής του. Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση οτι μεγαλώνει μαζί του.  Ανακαλύπτει σιγά σιγά το χαρακτήρα του, τον γνωρίζει παιδί και στη συνέχεια τον ξέρει άντρα.  

Ο Αρίστος χτίζει την επιβίωση τη δική του και των άλλων με τα υλικά που έχει μέσα του.  Αντλεί δύναμη απο τον πλούσιο σε συναισθήματα κόσμο του, σφίγγει τα δόντια και προχωρεί. Μέσα απο τη ματαίωση και την ταλαιπωρία, τη δική του και των τόσων άλλων γύρω του, κρατάει ψηλά το κουράγιο και την υπερηφάνεια του.Αναζητεί , γιατί όχι, και τον έρωτα και προχωρεί για να χτίσει στέρεα την ευτυχία, να βγάλει κάτι όρθιο απο τα συντρίμμα γύρω του.  

Ο Αρίστος είναι ένας τυπικός έλληνας. Απο αυτούς που ανέσυραν τις ζωές τους απο τα συντρίμμια και τα αποκαϊδια της καταστροφής, απο αυτούς που δεν το έβαλαν κάτω.  Κι επειδή η ιστορία είναι  αληθινή, ας είναι οδηγός μας για το σήμερα που η συντριβή δεν ήρθε απο μια πυρκαγιά, ή έναν συνωστισμό σε ένα λιμάνι......