Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2013

Ο "Πίνακας της Φλάνδρας" για δυνατούς Σκακιστές

Στα τέλη του δέκατου πέμπτου αιώνα, ένας γέρος Φλαμανδός καλλιτέχνης, δάσκαλος στην Αυλή του Οστεμβούργου, κρύβει περίτεχνα μέσα σ' έναν απο τους πίνακές του, το κλειδί ενός μυστικού. Ο Αρτούρτο Πέρεθ-Ρεβέρτε μας έχει ξαναβάλει γρίφους που συνήθως απευθύνονται σε μυημένους λύτες. Έτσι κάνει και με τον Πίνακα της Φλάνδρας.
Όταν ολοκληρώθηκε ο πίνακας, απο τον γερο δάσκαλο Βαν Χάυς, ο ένας απο τους δυο παίκτες είχε ήδη δολοφονηθεί. Στην ανακάλυψη του μυστικού βοηθάει μια επιγραφή "Ποιος Σκότωσε τον Ιππότη" την οποία μια νεαρή συντηρήτρια έργων τέχνης ανακαλύπτει πέντε αιώνες  αργότερα, κάτω απο στρώσεις χρωμάτων και υλικών στο εικαστικό.
 
Δυο άνδρες συμπληρώνουν και σήμερα το νέο σκηνικό, όπως ακριβώς και το σκηνικό του πίνακα. Δίπλα στη συντηρήτρια ένας γνωστός αντικέρ κι ένας εκκεντρικός σκακιστής ενώνουν τις δυνάμεις τους αποφασισμένοι να λύσουν αυτό το αίνιγμα. 

Έτσι, μπλέκονται σε μια συναρπαστική περιπέτεια όπου όλα καθορίζονται απο συνεχόμενες σκακιστικές κινήσεις, οι οποίες ανοίγουν μία-μία τις πόρτες ενός μυστηρίου που δεν αφήνει ανεπηρρέαστο κανένα απο τους πρωταγωνιστές του. Ακριβώς όπως έγινε τον δέκατο πέμπτο αιώνα με τα πρόσωπα του πίνακα. 

Τρία πρόσωπα τότε, όπως και τώρα. Τελικά μήπως όλοι οι πίνακες ήταν κομμάτια ενός και μόνο πίνακα, όπως όλοι οι καθρέφτες είναι αντανακλάσεις μιας και μόνο αντανάκλασης; 
Ενας σκακιστής θα το καταλάβει πολύ καλύτερα το βιβλίο του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε γιατί "Όλα είναι μια σκακιέρα απο μέρες και νύχτες, όπου παίζει η Μοίρα κινώντας τους ανθρώπους για πιόνια"....

Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013

Las putas al poder

Ισοπεδωτικό, συντριπτικό, σκληρό, συναισθηματικά ανυπέρβλητο, όπως και η οικονομική κρίση που έλιωσε τους πολίτες της Αργεντινής, είναι το "ΜΑΠΟΥΤΣΕ" του Caryl Ferey.   Όσο κι αν ο γραφιάς φοβάται τα επίθετα, στην περίπτωση αυτής της ιστορίας, δεν μπορεί, παρά να τα χρησιμοποιήσει, για να την περιγράψει.

Ο αναγνώστης του ΜΑΠΟΥΤΣΕ αναμετριέται με ένα τέρας, ένα τέρας που θέλει να καταβροχθίσει τον άνθρωπο, τις ιδέες του, τη  ζωή του, την οικογένειά του.  Ένα τέρας τρομακτικό σε όγκο, που δεν διστάζει να πολτοποιήσει όποιον μπορεί να του σταθεί εμπόδιο, όποιον θέλει να αντιδράσει.  

Είναι άραγε το ίδιο τέρας που ωθεί αυτή την εποχή σε αυτοκτονίες πολλούς Έλληνες; Ίσως.  Η διαφορά είναι η χούντα η στρατιωτική απο τη μία πλευρά, και οι δυνατότητες της Αργεντινής να έχει παραγωγή, απο την άλλη.  Τα υπόλοιπα στοιχεία δεν είναι διαφορές.  Είναι ομοιότητες.  Το ανακαλύπτει ο αναγνώστης σε κάθε βήμα του. Και τρομάζει.

Η χούντα με τις ρίζες της στο κράτος παντού βαθειά, καταφέρνει να καλύπτει τις πληγές και τα τραύματα.... Κι ενώ το καθεστώς αλλάζει, τα σκεπασμένα κρίμματα σωπαίνουν, τα δάκρυα είναι βουβά...

Κι εκείνοι που θέλουν να ανασκάψουν το χώμα, να ανακαλύψουν τί κρύβεται απο κάτω, αυτοί που αναζητούν χρόνια τώρα τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τύχες και ζωές που αγνοούνται, συγκεντρώνονται κάθε μέρα, ίδια ώρα, στην ίδια πλατεία, γύρω απο τον ίδιο οβελίσκο και ειρηνικά υπενθυμίζουν σε όλους οτι τα αγαπημένα τους πρόσωπα δεν επέστρεψαν, ακόμα.... Γνωστές στη Χιλή και την Αργεντινή ως "Γιαγιάδες",   Las Abuelas, είναι οι μητέρες, οι φίλες τους και οι γιαγιάδες όσων δεν επέστρεψαν και δεν έδωσαν ποτέ ως τώρα σημάδια ζωής.  

Η έρευνά τους -υποβοηθούμενη κάθε φορά απο μια διεθνή οργάνωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κάποιον δημοσιογράφο, ντέτεκτιβ και προσωπικά ενδιαφερόμενο- κατάφερε να διεισδύσει στα κρατικά έγγραφα, τα θεσμικά όργανα, πίσω στο χρόνο και πολλές φορές απέδωσε τα αναμενόμενα: ονόματα εξαφανισμένων, πώς και πότε βασανίστηκαν, ονόματα βασανιστών που ήταν στις περισσότερες περιπτώσεις υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, τόπους ομαδικής ταφής, μυστικά υπόγεια φρικτών βασανιστηρίων, ακρωτηριασμούς ανθρώπων, παράνομες υιοθεσίες παιδιών, ψεύτικά πιστοποιητικά θανάτων και γεννήσεων, φόνους των βιολογικών τους γονιών και τόσα άλλα....


Φυσικά ο πόλεμος κατά των φτωχών δεν ήταν καινούργιος επι Συνταγματαρχών στην Αργεντινή.  Η χούντα είχε μειώσει τους μισθούς των λαϊκών στρωμάτων κατά το ήμισυ, είχε καταργήσει τη δωρεάν ιατρική περίθαλψη, αύξησε την τιμή των ζώων εφτά φορές πάνω για να ικανοποιήσει τα συμφεροντα της ισχυρής Sociedad rural (Συνεταιρισμός των μεγάλων γαιοκτημόνων) ενώ ολόκληρες γειτονιές στερούνταν ακόμη και το νερό ή το ηλεκτρικό και τότε επανεμφανίστηκαν αρρώστιες που είχαν ξεχαστεί όπως η θερινή διάρροια, ή η λύσσα σε περιοχές του Μπουένος Αιρες, πηγαίνοντας το κράτος πενηντα χρόνια πίσω....

Δεν μπορεί ο έλληνας αναγνώστης να μην κάνει αναγκαστικά παραλληλισμούς.  Σού έρχεται στο μυαλό ακόμα και αυτός ο πρόσφατος "θρίαμβος" του συστήματος των πελατειακών σχέσεων, ΝΑΙ αυτών των σχέσεων που όλοι τους "κατακρίνουν" αν αναλογιστείς τον πρόσφατο αγώνα των βουλευτών του Ελληνικού Κοινοβουλίου να "σώσουν" την εκλογική τους πελατεία  απο τη φοροκαταιγίδα στην ελληνική επαρχία.  

Η ανισότητα απέναντι στο νόμο, αυτή η θεσμοθετημένη δυνατότητα της εξαίρεσης, έρχεται να επιβεβαιώσει και να επαναλάβει πτυχές της ιστορίες σε άλλη στιγμή, σε άλλο τόπο.  Μα η εξουσία είναι ίδια παντού.  Και ο στόχος της ίδιος.  Θέλει να επιβληθεί. 

Το ΜΑΠΟΥΤΣΕ έχει βραβευτεί με το Βραβείο Landerneau Polar  2012, το Βραβείο του καλύτερου αστυνομικού της χρονιάς 2012 της σύνταξης του περιοδικού Lire, καθώς και το Βραβείο  των αναγνωστών Goutte de sang d'encre στη Βιέννη το 2012. 

Ομως δεν πρόκειται για ένα αμιγώς αστυνομικό μυθιστόρημα. Πρόκειται για ένα ρεαλιστικό πολιτικό θρίλερ, βασισμένο στην ιστορία ενός τόπου που βασανίστηκε πολύ. Μαπούτσε ήταν μια φυλή Ινδιάνων που μάλλον δεν υπάρχει πια. Σφαγιάσθηκαν κατά τον 19ο αιώνα.  ΜΑΠΟΥ σημαίνει γη και ΤΣΕ σημαίνει άνθρωποι...

Ο τιτλος του άρθρου είναι δανεισμένος απο τις σημειώσεις του Συγγραφέα. (Las putas al poder! Sus hujos ya estan en el)



Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2013

Ενας Πουπουλένιος σε μια δικτατορία


"Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας άνθρωπος φτιαγμένος απο πούπουλα. Ήταν μαλακός και φουσκωτός  σαν μαξιλάρι.  Όταν συναντούσε κάποιον που ήταν πολύ λυπημένος, που ήταν σχεδόν απελπισμένος λόγω της φρικτής και δύσκολης ζωής που έκανε, ο Πουπουλένιος τον βοηθούσε να βάλει τέλος....Τον πλησίαζε, τον αγκάλιαζε τρυφερά και του έλεγε: Περίμενε μια στιγμή. Και ο χρόνος σταματούσε".  Το σκοτεινό αυτό παραμύθι, προβληματίζει βαθειά και όπως αποδεικνύεται, δεν είναι για όλους, τελικά...
Δεν είναι η πρώτη φορά που το έργο αυτό,  μεταφέρεται σε θεατρική σκηνή της Αθήνας. Ο Martin McDonagh  είναι ένας παραμυθάς. Επιτυχημένος θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης κινηματογράφου, ιρλανδικής καταγωγής, θεωρείται ένα από τα πιο πολύπλευρα ταλέντα της Μεγάλης Βρετανίας.   

Το έργο (The Pillowman) έκανε παγκόσμια πρεμιέρα το 2003 στο Βασιλικό Εθνικό Θέατρου του Λονδίνου και πανελλήνια πρεμιέρα το 2005 στον Εξώστη του θέατρου Αμόρε. Οπουδήποτε ανέβηκε διεθνώς σημείωσε πολύ μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Την καρέκλα του σκηνοθέτη μοιράζεται με την καρέκλα του πρωταγωνιστή στη σκηνή του Θεάτρου Αθηνών, φέτος, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και μαζί του εξαιρετικές οι ερμηνείες του Ν.Κουρή, Γ.Πυρπασόπουλου, Οδ.Παπασπηλιόπουλου. 
Δεν είδα ούτε ένα άδειο κάθισμα στο θέατρο!  Δυο μόνο καθίσματα απελευθερώθηκαν στο πρώτο εικοσάλεπτο, όταν ένα ζευγάρι ανακάλυψε οτι δεν επρόκειτο για την λαμπερή παράσταση που περίμενε οτι θα δει, αλλά για μια σκοτεινή, επώδυνη ιστορία.... Και κάτι ακόμη αξιοσημείωτο: είδα ενισχυμένο -σε αριθμό- ανδρικό πληθυσμό, πράγμα που δεν συναντάς συχνά, χρόνια τώρα στα ελληνικά θέατρα....

Περισσότερο απ' οποιοδήποτε άλλο έργο του McDonagh,  "Ο πουπουλένιος" καταφέρνει να ισορροπήσει με απόλυτη ακρίβεια ανάμεσα στον κωμικό παραλογισμό και τη γνήσια κλασική τραγωδία. Το έργο καθηλώνει με τη λάμψη και τον ίλιγγο των λέξεών του, με τις εικόνες και τη ζωντάνια που αυτές οι λέξεις μεταφέρουν. Ο ΜακΝτόνα γνωρίζει πολύ καλά την πίσω πλευρά του ανθρώπινου εγκεφάλου που λαχταρά να ακούει τις λέξεις "μια φορά κι έναν καιρό". Και παρόλο που το "ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα" είναι άπιαστο -στο έργο, στην αληθινή ζωή, στην αναζήτηση του απόλυτου νοήματος-, ο συγγραφέας γνωρίζει ότι η φαντασία και η στιγμή της έκπληξης, που σε κάνουν να κρατάς την ανάσα σου, σε ανταμείβουν.

Ο συγγραφέας έχει απόλυτη γνώση της ανάγκης του ανθρώπου να πει και να ακούσει ιστορίες για να αισθανθεί κοντά σε κάποιον, να πιαστεί από κάτι που έχει αρχή, μέση και τέλος για να καταφέρει να αντιμετωπίσει το χάος της πραγματικότητας. Ο Πουπουλένιος είναι ένα άγριο και τρομακτικό παραμύθι όπως όλα τα παραδοσιακά παραμύθια και όπως και αυτά   δ ε ν   απευθύνεται βεβαίως σε παιδιά.

Το έργο επικεντρώνεται στα γραπτά του Χατούριαν, ενός συγγραφέα ο οποίος «ανακρίνεται από ένα δικτατορικό καθεστώς για το μακάβριο περιεχόμενο των διηγημάτων του και τις ομοιότητες που έχουν με έναν αριθμό παιδικών φόνων που γίνονται στην πόλη του». Η βία, σωματική και ψυχική, και οι καταπιεστικοί μηχανισμοί από το κλασικό ζευγάρι του καλού-κακού μπάτσου δίνουν τον τόνο σε μια σκοτεινή σκηνή που φωτίζεται από τις ανατροπές παράδοξων ιστοριών και κωμικών παρεξηγήσεων.   Η παράσταση είναι γεμάτη απο αφηγήσεις σκοτεινών, αιματηρών και φρικτών ιστοριών...

Στο τέλος της πράξης, ο κόσμος του φανταστικού και του πραγματικού ταυτίζονται, όταν μαθαίνουμε ότι τα σκοτωμένα παιδιά των ιστοριών αντιστοιχούν σε αληθινά παιδιά των οποίων η τύχη αγνοείται. Δεν είναι το πρώτο έργο του  McDonagh  που ασχολείται με το θέμα της ακραίας, ενδοοικογενειακής, άρρωστης  βίας.
Ο συγγραφέας του Pillowman απέρριψε νωρίς την παραδοσιακή εκπαίδευση, εγκατέλειψε το σχολείο στα 16 του και άρχισε να γράφει. Αρχικά έγραψε 22 έργα για το ραδιόφωνο (απορρίφθηκαν όλα από το BBC) και αρκετά σενάρια. Γνώρισε όμως την επιτυχία μόνον όταν στράφηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων. Έγινε γνωστός σε ηλικία 25 χρόνων με το έργο "Η βασίλισσα ομορφιάς του Λινέιν" (1996). Το έργο, που κέρδισε τέσσερα βραβεία Τόνι, παρουσιάστηκε σε μια εποχή που κυριαρχούσε το λεγόμενο In-Yer-Face Theatre, ένα είδος που ερευνά τη σύγχρονη ζωή με επιθετικό, βίαιο και ασυμβίβαστο τρόπο. Ο McDonagh  συγκρίθηκε με συγγραφείς όπως η Σάρα Κέιν και ο Μαρκ Ρέιβενχιλ, των οποίων τα έργα προκάλεσαν ιδιαίτερες αντιδράσεις στο κοινό.




Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2013

Εγκλωβισμός και Απελευθέρωση

Σε μια εποχή που η απογοήτευση είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, σε μια ώρα που η τραγωδία κορυφώνεται με τον άνθρωπο να φτωχαίνει ολοένα και περισσότερο, υλικά και πνευματικά, κάποιοι αναλαμβάνουν το ρόλο του από μηχανής θεού. 

Είναι αυτοί που προσπαθούν να αφυπνίσουν τους γύρω τους, αυτοί που επιχειρούν να τους «στήσουν όρθιους» και να τους κάνουν να αναρωτηθούν το γιατί και το πώς. Αυτό επιχειρεί να κάνει ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, o ποιητής, ο αμφισβητίας με το βιβλίο του ΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ. 

ΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ κάνει αυτό που πρέπει να κάνει ένα ασανσέρ. Πρώτα σε εγκλωβίζει. Καλώς ή κακώς πρέπει να περάσεις μέσα στον κλωβό λίγα δευτερόλεπτα, στην καλύτερη περίπτωση, ή λίγα λεπτά, στην χειρότερη περίπτωση. Στην περίπτωση μας εδώ, όμως, ο εγκλωβισμός του ήρωα μέσα στον κλωβό, συμβαίνει για ολόκληρα εικοσιτετράωρα, ώστε να μπορέσει ο συγγραφέας να μας δώσει όλη την τραγικότητα της κατάστασης ακόμα πιο εύγλωττα.
Για τους μυημένους στη γραφή του, εγκλωβισμός μπορεί να σημαίνει μηδενισμό της σκέψης, τερματισμό, αρχή μιας νέας αναζήτησης και εσωτερικού διαλόγου. Πάντως αξίζει να σημειώσουμε ότι όσο κι αν διαρκεί ο εγκλωβισμός, δεν αποτελεί μια μόνιμη κατάσταση. Δεν είναι καθεστώς. 

Είναι μία κατάσταση από την οποία ο ήρωας θα βγει τελικά, και θα βγει κερδισμένος, γιατί θα έχει ζυμωθεί με τη ζωή, θα έχει καταλάβει ένα μέρος της, θα έχει αρμέξει τις εμπειρίες της και θα έχει βγει σοφότερος. Με το ΑΣΑΝΣΕΡ ο συγγραφέας θέλει να τον τραβήξει τον αναγνώστη προς τα επάνω και να τον σηκώσει ψηλά. Αναρωτιέμαι: Μήπως τον καλεί να συμμετάσχει σε έναν ξεσηκωμό; 

Σίγουρα πάντως τον τοποθετεί σε μία θέση, από την οποία αυτός προσπαθεί να εξορθολογήσει το γιατί και το πώς βρέθηκε σε δεινή κατάσταση. Στον εγκλωβισμό που περιγράφει με τον μοναδικό του τρόπο, ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, υπάρχει ένας σπόρος ελπίδας παρά τη ζοφερότητα της στιγμής. Είναι ο σπόρος που θα ανθίσει αργότερα, για να γίνει η συνείδηση της ελευθερίας, η χαρά της ανύψωσης ως τα ψηλά πατώματα του νου. 

O συγγραφέας εγκλωβίζει τον αναγνώστη για να τον απελευθερώσει στο τέλος, να τον εξαγνίσει, να τον βάλει στη θέση που του ανήκει, ψηλά. Γιαυτό και τον περνάει από διαδρομές και δοκιμασίες. Μια από αυτές είναι η κατάληψη. Κατάληψη του χώρου και του χρόνου, Κατάληψη που γίνεται εκούσια, με απόλυτη συνείδηση της πράξης αυτής, του παράνομου χαρακτήρα της, μα και της ανατροπής που περικλείει ο κίνδυνος. 

Οι ήρωες του Δημήτρη Ιατρόπουλου θέλουν να ξεφύγουν από τη σκληρή φτώχεια, την ανημπόρια και την αδυσώπητη μοίρα τους και ενώ είναι άνθρωποι ήρεμοι και απλοί, τολμούν την Κατάληψη για να ξεφύγουν από τα δεινά. Γνωρίζουν το αξιόποινο της πράξης τους, έχουν απόλυτη συνείδηση μα χρειάζονται κάποιον να τους πείσει να μην βλέπουν τους κινδύνους, να τους τονίσει τα θετικά, να τους βοηθήσει να δούν την καλή πλευρά της ζωής. Όταν Αυτός εμφανίζεται αν και δειλιάζουν, πείθονται κι Εκείνος είναι δίπλα τους όσο διάστημα τον χρειάζονται. Το ίδιο κάνει και με τη Μύηση σε άλλο σημείο του βιβλίου του ο Δημήτρης Ιατρόπουλος. Τοποθετεί τον μύστη για όσο διάστημα χρειάζεται δίπλα στον άνθρωπο. Τον αφαιρεί, τον παίρνει από δίπλα του όταν ο άνθρωπος πλέον δεν τον χρειάζεται και μπορεί να κάνει τα βήματα μόνος του. 

Με μαεστρία, όπως ακριβώς κάνει και με τις λέξεις, ο Δημήτρης Ιατρόπουλος χρησιμοποιεί τους συμβολισμούς, όπως γίνεται και στα παραμύθια. Ένα μεγάλο καταπράσινο Δάσος στην άκρη της πόλης, με δέντρα θεόρατα, πυκνούς θάμνους, μανιτάρια, αιχμηρούς βράχους, αλλά και αόρατες διαβολικές υπάρξεις, και τέρατα που στέκουν απέναντι ή ζουν μέσα μας, συμμετέχουν σε μια επανάσταση και ταυτόχρονα σε μια δίκη με Κατηγορούμενο και Δικαστή. Το ΑΣΑΝΣΕΡ είναι μια αφορμή για Σκέψη, είναι σαν ένα παιχνίδι ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, σαν ένα παιδί που γεννιέται με τη ζωή που του δίνει η μάνα που αφήνει μαζί του την τελευταία της πνοή. 

Η Ζωή και ο Θάνατος εναλλάσσονται, όπως εναλλάσσεται ο πεζός λόγος με την Ποίηση, στο κείμενο του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Η διαδρομή είναι μεγάλη. Επίπονη κι ενδιαφέρουσα. Και μετά από πολλά στάδια έρχεται η αναχώρηση. Η αναχώρηση την οποία ο Ιατρόπουλος την ταιριάζει με ένα άμορφο αλά όμορφο όνειρο. Μια μετενσάρκωση πνεύματος και ύλης. Ο συγγραφέας την παρομοιάζει με μια εσωτερική έκρηξη, δίχως θόρυβο και χωρίς εκρηκτικά υλικά. Αυτή η τροχιά είναι που οδηγεί στην ταύτιση, κι ύστερα σιγά – σιγά σταδιακά στην απελευθέρωση …..

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

Ούφ! κριτική απο παντού

Είναι κάποιες ιστορίες που δεν σου κάθονται καλά, δεν είναι πιστευτές. Όμως όταν μια ιστορία την αφηγείται κάποιος με τρόπο ιδιαίτερο, και κλείνει μέσα της ένα δυνατό μήνυμα, γίνεται συναρπαστική, όπως εκείνες οι ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα που επιστρέφει ξανά και ξανά στα λόγια των αφηγητών και μπαινοβγαίνει στα παραμύθια της Μέσης Ανατολής, αλλοτε ως ένας τρελλός, άλλοτε ως ένας σοφός άνθρωπος. Με πολύ απλό τρόπο, ο Χότζα, μας λέει πάντα τα πιο σοφά πράγματα. Βρίσκεται κι εκείνος στη δύσκολη θέση να δέχεται συνέχεια έντονη κριτική απο όλους. Τί να κάνει; Πώς να το αντιμετωπίσει;
Κυκλοφόρησε απο την Odile Weulersse με τη μαγευτική εικονογράφηση της Rebecca Dautremer μια ιστορία όπου ο Νασρεντίν είναι ένα νεαρό αγόρι που θέλει να έχει τους πάντες ευχαριστημένους, όμως κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Ισως είναι κι αδύνατο. Μια μέρα περπατούν με τον πατέρα του στο παζάρι, ο πατέρας πάνω στο γάιδαρο, ο Νασρεντίν πεζός, ή ανάποδα, ή και οι δυο μαζί επάνω στο γάιδαρο. Όπως και να περπατούν βρίσκεται κάποιος να σχολιάσει. Κάποιος που επικρίνει. Στη μια περίπτωση οτι ο Νασρεντίν άφησε το γέροντα πατέρα του να περπατά για να πηγαίνει ξεκούραστος, στην άλλη περίπτωση, οτι ο πατέρας παραγέρασε και δεν μπορεί πια να κυκλοφορήσει και ο γιος τον σέρνει στο παζάρι, στην τρίτη περίπτωση οτι αυτοί οι δυο θα το πεθάνουν το ζωντανό αφού δεν μπορεί να τους σηκώνει αγόγγυστα και τους δύο!
Με ατάραχη ευγένεια, αντιμετωπίζει τα σχόλια ο πατέρας του, ο Μουσταφά. Ωστόσο ο Νασρεντίν πάντοτε αναζητά τρόπους για να αμυνθεί, να αποφύγει την κριτική των άλλων. Η στωικότητα του πατέρα του τον κάνει σιγά σιγά σοφό. Τελικά το αγορι συνειδητοποιεί οτι δεν μπορεί να τους ευχαριστήσει όλους. "Είναι στο χέρι σου να αποφασίσεις εάν αυτό που ακούς έχει μέσα του μια σοφία, ή είναι μόνον μια ανόητη και παρατήρηση που απλώς σε πληγώνει ανεπανόρθωτα" καταλήγει.

Κυριακή 13 Οκτωβρίου 2013

Η Άννα και οι καλικάντζαροι

Μια έκπληξη με περίμενε, κάπου μέσα στο utube απο το 15ο Δημοτικό Σχολείο της Ρόδου! Δεν έχω ιδέα αν αυτή η παράσταση παίχτηκε και πότε.  Τί φωνούλες μαγικές είναι αυτές! Νομιζω οτι ζωντάνεψαν οι καλικάντζαροί μου! Μπράβο στην ομάδα ΝΗΣΟΣ ! Θα χαιρόμουν να ήμουν μαζί σας στην παράσταση...

Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2013

Το Φως, και πού ρίχνει τη σκιά του

Η ιστορία ενός  χαμένου έργου τέχνης από τα χρόνια της Κατοχής, οι δεσμοί που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν,  η απώλεια,  τα βογγητά των πεινασμένων του πολέμου, το αίμα που ζητούσε εκδίκηση, το ελληνικό φως, οι μνήμες,  και φυσικά μια …ιστορία αγάπης που δεν ξεπεράστηκε ποτέ, βρίσκονται στον καμβά της Ντορίνας Παπαλιού και του βιβλίου της «Το Απαραίτητο Φως» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ.

Η Λουίζ Χατζηλουκά  είναι  ζωγράφος, από μητέρα βρετανίδα.  Εκτελείται από τους Γερμανούς την Άνοιξη του  1944 και η εγγονή της, ανθρωπολόγος σε αγγλικό ερευνητικό ίδρυμα, Λουίζα Λασκαράτου, φτάνει το 2006 στην Αθήνα για να αναζητήσει τα λιγοστά  ίχνη από την ιστορία της άγνωστης γιαγιάς της με αφορμή, τη διαδρομή ενός εξαφανισμένου έργου της, για το οποίο ο πατέρας της είχε αφηγηθεί πολλά.  
Οι δυο γυναίκες έχουν πολλά κοινά.  Τα ανακαλύπτει η πρωταγωνίστρια στην πορεία, αναγνωρίζοντας σε κάθε της βήμα την ελλειμματική σχέση που είχε με τον πατέρα της, γιο της Λουίζ Χατζηλουκά, Νικηφόρο Λασκαράτο.   Η συγγραφέας περιγράφει εύστοχα τους χαρακτήρες και τις ψυχολογικές στάσεις των δύο γυναικών, τα γιατί τους, τις σκέψεις , τα λόγια και τις πράξεις τους.  Γίνεται τόσο ακριβής για τη στάση τους, που κάνει τον αναγνώστη να ταυτιστεί, εκτός από τις λιγοστές στιγμές που μπορεί να αμφιβάλει για λίγα λεπτά, διαβάζοντας κάποιες  μικρές ανολοκλήρωτες φράσεις τους, τις οποίες δεν μπορεί να μαντέψει…
Το ίδιο εύστοχα στήνει και την πλοκή του μυθιστορήματός της.   Γιατί ο πίνακας του διάσημου ζωγράφου ,παππού της Λουίζ Χατζηλουκά,  Τζόναθαν Ντόντσον, που προσφέρθηκε από τον σύζυγό της στους Γερμανούς με αντάλλαγμα τη διάσωσή της, απέτυχε να τη σώσει; Πού μπορεί να βρίσκεται ο πίνακας; Και πώς εξαφανίστηκε; Και γιατί εμφανίζει άραγε τόσες ομοιότητες στην τεχνοτροπία του,  με την τεχνοτροποία ενός διάσημου ζωγράφου;  Τι ρόλο έπαιξε τελικά η τέχνη, στη ζωή και την αλήθεια της Λουίζας Λασκαράτου;  Ποια ήταν η αλήθεια; ήταν η δική της αλήθεια ή μια άλλη;

Φιλόδοξο το εγχείρημα της Ντορίνας Παπαλιού και ο αναγνώστης της δεν αισθάνεται ότι  μένει στο τέλος με απορίες.  Η συγγραφέας του δίνει όλες τις απαντήσεις για όλες τις λεπτομέρειες που τον προβλημάτισαν στην πορεία της έντεχνα περιποιημένης πλοκής.  Εάν δεν υπήρχαν μάλιστα οι ατέλειες της επιμέλειας,  καθώς και οι τεράστιες προτάσεις –εν είδει παραγράφου-  με τις πολλαπλές δευτερεύουσες και παρενθετικές φράσεις, τότε θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για ένα πραγματικά εξαιρετικό αποτέλεσμα.

Κυριακή 25 Αυγούστου 2013

Μυστικό πέρασμα απο το Βόσπορο

Αλήθεια δεν ξέρω πώς μπορείς να κάνεις το σωστό όταν έχεις μόνο κακές επιλογές. Αυτό ψάχνει και ο Λίον, εκεί στην υπέροχη, μαγευτική, ρομαντική, σκληρή, Κωνσταντινούπολη,την εποχή που η Ευρώπη βγαίνει λαβωμένη απο έναν πόλεμο. Ο συγγραφέας Τζόζεφ Κάνον, ξέρει πολύ καλά την πόλη και κρατώντας το χέρι του ο αναγνώστης,περπατά μαζί του στα σοκάκια, στα παζάρια, στους μιναρέδες της. 

Με εκπληκτικές περιγραφές, μυστηριακή ατμόσφαιρα οι "Σκιές στο Βόσπορο" είναι μια ιστορία που εκτυλίσσεται στη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, την ώρα ακόμα που σκοτάδι απλώνεται στην Ευρώπη, Εβραίοι στοιβάζονται σε τραίνα και πλοία για να φυγαδευτούν με τη βοήθεια του ξένου παράγοντα,ενώ στα στενά του Μπεμπέκ, στη γέφυρα του Γαλατά,στο Καράκιοϊ, στο Πέραν, και τα Πριγκηπόννησα το κυνηγητό των κατασκόπων δεν έχει σταματήσει. Εξαιρετικό σκηνικό, εξαιρετική περιγραφή. 

Με φόντο τα παζάρια, τα τζαμιά και τα εγκαταλελειμμένα αρχοντικά, η ριψοκίνδυνη απόπειρα του Λίον να σώσει μια ζωή τον οδηγεί σε ένα απελπισμένο ανθρωποκυνηγητό που τελικά απειλεί και τη δική του ζωή.. 

Η ιστορία αφορά την κατασκοπευτική δράση Ρώσων και Αμερικανών στην ουδέτερη κατά τον πόλεμο Τουρκία. Ο ρόλος τους έχει τελειώσει με τη λήξη του Πολέμου οπότε οι κατάσκοποι πρέπει να γυρίσουν σπίτια τους. Ο Λίον είναι εξωτερικός συνεργάτης μεγαλοεπιχειρηματία, που έχει σχέσεις με το αμερικανικό Προξενείο. Συγκεντρώνει πληροφορίες. Μια από τις αποστολές είναι να παραλάβει έναν Γερμανό και να τον βγάλει απο τη χώρα με ασφάλεια. Την ώρα που τον παραλαμβάνει δέχονται επίθεση και πυροβολούν. Αυτός που τους επιτέθηκε είναι ο μεγαλοεπιχειρηματίας! Γιατί όμως; 

Οι διπλωματικοί κύκλοι της Πόλης, Ρώσοι και Αμερικανοί  αναστατώνονται. Οι υπηρεσίες αναζητούν το Γερμανό, δήμιο-ναζί με απεχθή δράση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Λίον αποφασίζει να διασώσει τον Γερμανό στέλνοντάς τον στις ΗΠΑ, μέσω Κύπρου, με δική του πρωτοβουλία, τώρα που έμεινε ακέφαλος από εντολές. Έτσι ξεκινά μια σειρά από περιπέτειες και ανατροπές και προδοσίες για τον Λίον, που βλέπει τα πάντα γύρω του να γκρεμίζονται. Ο μεγαλοεπιχειρηματίας έχει πλαστά διαβατήρια και πολλά χρήματα, κρυμμένα ακόμη και από τον κρυφό προϋπολογισμό της εταιρείας του για "έκτακτα έξοδα". Γιατί; 

Ο Λίον, παράλληλα με το ανθρωποκυνηγητό, έχει να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη της γυναίκας του, που έπαιξε ρόλο στο παρελθόν στη διάσωση εβραίων γυναικών και παιδιών. Αναγκάζεται να παραδεχθεί τη σχέση του με τη γυναίκα ενός αμερικανού διπλωμάτη, όταν αυτός βρίσκεται πυροβολημένος. Η μυστική αστυνομία τον ανακρίνει επίμονα. Θα λυγίσει στο τέλος και θα παραδώσει τον Γερμανό στους Αμερικανούς ή θα κάνει το δικό του και θα τον φυγαδεύσει πάση θυσία; Θα τον ανακαλύψουν οι μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας; 

Ένα ένα τα βήματα οδηγούν στη λύση του μυστηρίου. Ο ελλειπτικός λόγος, οι κοφτές και σύντομες προτάσεις και η πολύ συχνή χρήση δευτερευουσών προτάσεων, χωρίς ρήματα και υποκείμενα, δημιουργούν εμπόδια στη χαλαρή ανάγνωση του βιβλίου και κρατούν τον αναγνώστη σε εγρήγορση. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ανατροπές και εκπλήξεις στην πλοκή που σίγουρα κρατούν το ενδιαφέρον ενεργό, ως το τέλος. 
Απο τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ 

Τετάρτη 7 Αυγούστου 2013

Πέλαγος φουρτουνιασμένο με Αθώους και Φταίχτες

Τι θα σκεφτόταν άραγε ένας επισκέπτης που περιηγείται την πόλη των Χανίων, σκοντάφτοντας στα ερείπια του χρόνου και απαριθμώντας τα έντεκα τζαμιά και τα εφτά χαμάμ της πόλης; Ένας παππούς στο "Αθώοι και Φταίχτες" της Μάρως Δούκα εξηγεί οτι όσο πιο πιστοί ήταν οι χανιώτες, τόσο πιο καθαροί ήταν. Χάνεις την πίστη σου στο Θεό , χάνεις και την ανάγκη σου για το νερό, λέει κι εξηγεί οτι πολύ προτού ξεριζωθούν, οι μουσουλμάνοι απο τα Χανιά τα περισσότερα χαμάμ είχαν κλείσει και τα τζαμιά -εάν εξαιρέσεις πεντε ή έξι- είχαν ξεπέσει κι ήταν να κλαις σαν έπβλεπες τον μουεζίνη να κυνηγά με το σκουπόξυλο τα σκυλιά απο τον περίβολο του τζαμιού και τη γυναίκα του μουεζίνη ν' απλώνει την μπουγάδα της παραδίπλα....

Η Μάρω Δούκα έχει επιλέξει έναν ιστορικό καμβά πάνω στον οποίο κέντησε την ιστορία της. Πρόκειται για μια περίοδο εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για την ελληνική ιστορία και την ιστορία της Κρήτης και του ελληνισμού. Η ιστορία, όπως όλες οι ιστορίες στην Ελλάδα, έχει αθώους και φταίχτες, έχει ανήξερα θύματα και δύσκολες, ή στημένες καταστάσεις, έχει ανυποψίαστους τυχερούς που γλύτωσαν, αλλά και άτυχους κακομοίρηδες που ξεριζώθηκαν απο τα σπίτια τους, έχει επιχειρηματίες, αστυνόμους, υπονομευτές και απατεώνες, έχει πρόσωπα που όσο και να είναι προϊόν φαντασίας έχουν απόλυτη σχέση με την πραγματικότητα, έχει διαπλεκόμενους και συμφέροντα, ανθρώπους-προϊόντα μετανάστευσης, έτσι τότε, όπως και τώρα. Όλα ίδια. Ή σχεδόν ίδια.

Το "Αθώοι και Φταίχτες" κλείνει μέσα του την Ιστορία των Χανίων μα όχι μόνο. Είναι η ιστορία της Ελλάδας, του κάθε χωριού και πόλης, της κάθε ελληνικής γωνιάς και του κατοίκου της.... Είναι το ίδιο έργο που θα μπορούσε να γυριστεί ταινία και σε άλλες εποχές με άλλα πρόσωπα, με άλλα σκηνικά και κοστούμια. Είναι ένα ταξίδι στο χρόνο. Εχει παντού τέτοιους ήρωες με φιλοδοξίες, όνειρα, συμφέροντα, εμμονές, συναισθήματα δυνατά, που μόνο ο χρόνος και ο τόπος μπορεί να διαχειριστεί. Μόλις το διαβάζεις, θες μετά να σωπάσεις για πολλή ώρα....

Μου ήρθαν έτσι στο μυαλό τα λόγια μιας γιαγιάς χανιώτισσας που έλεγε οτι "χωρίς τη φθορά του σώματός μας και χωρίς το θάνατο, χρόνος δεν υπάρχει. Τον χρόνο τον μετρούμε με τα σημάδια του πάνω μας. Εμεινα κι εγώ σιωπηλή αφού το διάβασα. Σιωπηλή σκεφτόμενη τα εγγόνια και τα δισέγγονά της να λογομαχούν για τις περιουσίες, για όσα χάθηκαν, για όσα κερδήθηκαν, για τη ζωή του ένός και του άλλου... Τελικά είναι μεγάλο χάρισμα η άσκηση του ανθρώπου στη σιωπή, κι αυτό το διδάσκεσαι διαβάζοντας τέτοια κείμενα. Ενας απο τους ήρωες συμβουλεύει "να καλλιεργείτε με τα πεινότητα τη σιωπή, να την περιποιείστε κι αυτή θα σας ανταμείβει πάντα με γλυκούς καρπούς, θα σας αποκαλύπτει το συνομιλητή σας".

Διατρέχει ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας, κι ένα μέρος της Ευρώπης το βιβλίο της Μάρως Δούκα που ακολουθεί τους ήρωες διάσπαρτους με ζωές χαμένες, είτε καλά στημένες σε διάφορα σημεία, μα κυρίως με νοσταλγία για το παρελθόν και τον τόπο που τους γέννησε κάποτε. Ξεκινάει τώρα και φτάνει πίσω, αρκετά πίσω. Το Μάη του 1919 έφευγε ο Μουσταφά Κεμάλ για την Ανατολία και τον ίδιο ακριβώς μήνα αποβιβαζόταν ο ελληνικός στρατός στο Παρίσι του Λεβάντε,όπως λέγαν τότε τη Σμύρνη. Το Πέρα θα γινόταν το άντρο της ακολασίας υπο τους ήχους του φοξ-τροτ και του τσάρλεστον. Ωραία εικόνα! Βρετανοί αξιωματικοί, κουρελήδες Λευκορώσοι πρόσφυγες, ξεπεσμένοι ευγενείς, χαρτοπαίχτες, δήθεν αριστοκράτες, σερβιτόρες, πόρνες και δούκισσες. Τι κοινωνία πολυπολιτισμική!

 Κι απο την άλλη, η υψηλή πολιτική (High Politics το λέμε στη διπλωματική γλώσσα), η Συνθήκη των Σεβρών και τα διάφορα δράματα που παίχτηκαν στην Πόλη των παραμυθιών, την Πόλη του μαρμαρωμένου βασιλιά, που παρέμεινε για τους έλληνες ένα άπιαστο όνειρο, που για όλους τους άλλους ευρωπαίους όμως ήταν απλώς μια δικαιολογία, μια αφορμή για κάλυψη, αφού ήδη οι σχέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Δύση είχαν διαρριχθεί.

Πολλά δεν μπορείς να εξηγήσεις όταν σκέφτεσαι τις πτυχές της Ιστορίας. Κυλούσε άραγε πράγματι αίμα ελληνικό στις φλέβες του σουλτάνου Ιμπραϊμ που ξεκίνησε την εκστρατία για την Κρήτη; Η Βαλιντέ Σουλτάνα, η μάνα του, η περίφημη Κοσέμ, ήταν άραγε κόρη Έλληνα παπά απο την Τήνο; Σαν την Ειρήνη την Αθηναία την Αυτοκράτειρα στο Βυζάντιο; Και τί μ' αυτό; Μήπως στις φλέβες του Μεχμέτ Φατίχ έρρεε αίμα ελληνικό απο την σκλάβα μάνα του, ή μήπως ο Μουσταφά Κεμάλ είχε αίμα ελληνικό; Το έχουμε εμείς οι έλληνες να το παρακάνουμε με κάτι τέτοια είναι η αλήθεια. Αν μπορούσαμε και το Θεο ακόμα, ή το Σατανά, ή όποιον άλλον, θα ήμασταν ικανοί να τον παρουσιάσουμε με ρίζες ελληνικές. Όλοι οι άλλοι, όμως, οι υποδεέστεροι, οι ψεύτες, οι κλέφτες, οι καταπατητές είναι βάρβαροι έτσι δεν είναι;

Σε βάζει κάτω τελικά να τα σκεφτείς όλα αυτά το βιβλίο της Μάρως Δούκα. Καλώς ή κακώς. Και μού ρχεται, ξαφνικά στα αφτιά ένα τραγουδι, "Στο νησί των πειρατών θα ανταμώσουμε λοιπόν, ίδια αθώοι κι ίδια φταίχτες σαν αντικριστοί καθρέφτες...."

Τετάρτη 24 Ιουλίου 2013

Αίγυπτος στο φως και τη σκόνη

Παραμύθι βγαλμένο απο την ιστορία, είναι το βιβλίο "Ο Συνταγματάρχης και το Παιδί Βασιλιάς" του Ζιλμπέρ Ζινουέ, εγγονού μιας ελληνίδας και γιού μιας γαλλίδας κι ενός αιγύπτιου που γεννήθηκε το 1947 και μεγάλωσε σκαλίζοντας βιβλία και αρχεία...

Ο Ζινουέ τα έχει πει όλα περιγράφοντας την Αίγυπτο που υπήρξε μοναρχία, την Αίγυπτο που έγινε καρικατούρα δημοκρατίας με φτωχές φιμωμένες φωνές, για να μας θυμίζει και σήμερα ακόμη οτι ο δρόμος είναι μακρύς....  Ο συγγραφέας ανατρέχει σε στίχους του Καβάφη και σε περιγραφές του Ντάρελ, όμως οι δυνατές ειναι οι δικές του ενθυμήσεις.  Θυμάται τη μητέρα και τη γιαγιά του να κυκλοφορούν στη λεωφόρο Κασρ-ελ-Νιλ με τα μπράτσα γυμνά, ντυμένες με την τελευταία λέξη της παριζιάνικης μόδας κι αναρωτιέται τί συνέβη άραγε και οι κόρες τους κυκοφορούν με καλυμμένο το δέρμα, βασανισμένες απο απαγορεύσεις κι επιβεβλημένες σιωπές...
Το βιβλίο περιγράφει τις ημέρες του συνταγματάρχη Νάσερ, ίσως της πιο συναρπαστικής προσωπικότητας της Αιγύπτου, του μπίγκμπασι όπως τον έλεγε ο λαός, καθώς και του Φαρούκ, του δέκατου βασιλιά της δυναστείας του Μοχάμεντ Αλι, που αν και ανέλαβε απο μικρός το στέμμα, παρέμεινε ένα αιώνιο παιδί-βασιλιάς, ως το τέλος του.... Οι τύχες δύο κόσμων τόσο διαφορετικών διασταυρώθηκαν στη καρδιά της Αιγύπτου και διέγραψαν την πορεία αυτής της χώρας.

Ο Ζινουέ φτιάχνει το πορτραίτο του Γκαμάλ Αμπντελ Νασερ καταγράφοντας με ιστορική ακρίβεια τις συνθήκες της ζωής του, τις σπουδές του, τον χαμό της μητέρας του που τον καθόρισε, την έντονη πολιτική του προσωπικότητα, τις φιλίες του, τις σχέσεις του με τους αμερικάνους, τους ρώσους, ολόκληρο τον αραβικό κόσμο και το όραμά του για τη χώρα του Νείλου.

Για το πορτραίτο του έκπτωτου βασιλιά Φαρούκ δεν χρειάσθηκε φοβερή προσπάθεια, γιατί τα έργα και οι ημέρες του, στο θρόνο της Αιγύπτου, αλλά και μετά τη φυγή του στην Ευρώπη, αναδεικνύουν το κολασμένο και τραχύ πρόσωπο της μοναρχίας.  Αρκεί να αναφέρουμε τα λόγια της διάσημης κουτσομπόλας και χρονογράφου της δεκαετίας του 40 Ελσας Μάξγουελ γι αυτόν, στα απομνημονεύματά της: "Μολονότι οι βασιλικοί Οίκοι της Ευρώπης και της Εγγυς Ανατολής έχουν βγάλει έναν σημαντικό αριθμό άχρηστων ανθρώπων, ο Φαρούκ αποτελεί το χειρότερο είδος των υποτιθέμενων αυτών μοναρχών. Με περηφάνεια δηλώνω οτι προκάλεσα την αντιπάθειά του απο την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα στη Ντοβίλ το 1950. Σε μια πρόσκληση για δείπνο που μου απηύθυνε του απάντησα: Δεν δειπνώ ούτε με κλόουν, ούτε με χιμπατζήδες, ούτε με γκάνκγκστερ!".  Για να σταματήσει την κυκλοφορία του βιβλίου της ο Φαρούκ προσέφυγε στη δικαιοσύνη και γαλλικό δικαστήριο της επέβαλε ποινή.  Όμως οι ταπεινώσεις που υπέστη ο έκπτωτος βασιλιάς της Αιγύπτου στην Ευρώπη δεν είχαν τελειωμό κι αυτό ήταν ένα μικρό δείγμα...

"Η φτώχεια αποκλείει και ο πλούτος απομονώνει" λέει σε κάποιο σημείο περιγράφοντας τους δρόμους της Αλεξάνδρειας, λίγο πριν απο το πραξικόπημα του 1952. .  Πώς του ήρθε άραγε αυτή η φράση του πολυγραφότατου Ζινουέ ; Ναι, σαν να βλέπει και ο αναγνώστης την εικόνα, οι πασάδες έφυγαν αλλά ο πλούτος απλώς άλλαξε χέρια. Κάτω απο τα έκπληκτα μάτια των παιδιών αστραφτερες Μερτσέντες ανηφορίζουν την παραλιακή.  Πολυτελή αμάξια μέσα στη σκόνη όπου όλα ψυχορραγούν, οι κήποι μαραίνονται, και οι φωτογραφίες ακόμη κιτρινίζουν σαν την εικόνα της πραγματικότητας.  Το τράμ εξακολουθεί να λειτουργεί, μα τα βαγόνια του είναι ξεχαρβαλωμένα. Οι ενοικιαζόμενες άμαξες έχουν εγκαταλείψει την πλατεία Μοχάμεντ Αλι.   Όλα σε διάλυση....

Ο Νάσερ τρεις μήνες μετά το πραξικόπημα δήλωνε στην New York Herald Tribune οτι η Αίγυπτος θα ήθελε να φανεί λογική, όμως οι Βρετανοί "που εδώ και 70 χρόνια υπόσχονται οτι θα φύγουν απο τη χώρα και δεν το κάνουν, δεν κρατούν τις υποσχέσεις τους.  Δεν μπορούμε να το ανεχτούμε άλλο. Αν η νέα κυβέρνηση αντιληφθεί οτι παρά τις προσπάθειές μας δεν καταφέραμε να απαλλαγούμε απο την βρετανική κατοχή να είστε σίγουροι οτι οι αρχηγοί της επανάστασης θα αφήσουν τα ηνία της εξουσίας για να υποστηρίξουν το λαό στον αγώνα του ενάντια στους Βρετανούς.  Δεν θα είναι επίσημος πόλεμος, αλλά μια πορεία προς το θάνατο.  Ένας ανταρτοπόλεμος στη διάρκεια του οποίου θα εκτοξεύονται χειροβομβίδες μεσα στο σκοτάδι και θα σκοτώνουν βρετανούς πολίτες.

Με μαεστρία περιγράφει ο συγγραφέας τις διαπραγματεύσεις με την βρετανική αντιπροσωπεία, την Εθνικοποίηση της Διώρυγας του Ζουέζ που δυσαρέστησε πολλούς, αλλά και τις μαραθώνιες διπλωματικές διαβουλεύσεις για την ανέγερση του φράγματος του Ασουάν με τους αμερικανούς που μπλοφάρισαν, με τους ρώσους που άδραξαν την ευκαιρία αφού συνειδητοποίησαν το "κενό", με την προσέγγιση του Νάσερ προς τις χώρες του κινήματος των Αδεσμεύτων, αλλά και με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα που έπαιξε σημαντικό και ίσως αντιφατικό ρόλο στην ιστορία.

Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου πια, το 1968 ο Νασερ  λυγίζει και καταρρέει.  Εχει να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τις ισραηλινές επιδρομές στο εσωτερικό των εδαφών του, ενώ τα λαϊκά κινήματα τον κατηγορούν για δικτάτορα και ηττοπαθή.  Το 1969 λοιπον, στην προσπάθειά του να χρυσώσει ξανά το παράσημό του που έχει θαμπώσει, παραβιάζει την κατάπαυση του πυρός που ίσχυε απο το 67 με ολέθριες συνέπειες για τη χώρα του.  Λίγο πριν την καθοριστική καρδιακή προσβολή που υπέστη, ο Νάσερ κατάφερε το 1970 να φέρει γύρω απο το ίδιο τραπέζι κάποιους ηγέτες που κάποτε φαινόταν απίθανο οτι θα μπορέσουν να συναντηθούν: τον παλαιστίνιο Γιασερ Αραφάτ, τον οποίο είχε επικυρήξει ο Βασιλιάς Χουσέιν της Ιορδανίας που ήταν επίσης παρών, τον λίβυο Καντάφι, τον Φειζάλ, τους ηγέτες των εμιράτων.... Ο κυνισμός της πολιτικής σε όλο του το μεγαλείο, περιγραμμένος απο τον Ζιλμπέρ Ζινουέ.

Τετάρτη 26 Ιουνίου 2013

Ανάγκη για "πολιτιστικό συσίτιο"

Αφορμή για σκέψεις, μου έδωσε η πρόσφατη εκδήλωση στο Ηρώδειο, με τη βράβευση εκείνων  που κατάφεραν να βγάλουν απο τη λησμονιά και τη φθορά του χρόνου, μνημεία απο κάθε γωνιά της Ευρώπης, που συντηρήθηκαν και αναδείχθηκαν με τρόπο παραδειγματικό.


Τώρα που οι τελετές και οι φανφάρες τέλειωσαν, σκέφτεται κανείς, τί σημαίνει για το μέλλον, να συντηρείς το παρελθόν.  Πολλά σημαίνει, μα για πολλούς αυτά είναι πολυτέλειες και ψιλά γράμματα, γιατί η καθημερινότητα είναι σκληρή και άτεγκτη και τρώει την ψυχή των ανθρώπων της πόλης.  Μα δεν θα μπορούσε ο πολιτισμός να λειτουργήσει ως ίαση άραγε σήμερα; Αναρωτιέμαι πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή όλων αν το περιβάλλον ήταν πιο φιλικό.  Πιο παρήγορο. Πιο ζεστό.  Και μιας και τώρα διαθέτουμε και υπουργό Πολιτισμού, ας το σκεφθεί κι εκείνος...

Ενας τρόπος υπάρχει για να μη χαθεί η ψυχή της πόλης: Να μετατραπούν τα πολιτιστικά ιδρύματα, σε χώρους καθημερινότητας..  Να πάψουν τα μουσεία να είναι ταυτισμένα με το παλιό, με αυτό που φεύγει απο τη ζωή, που πεθαίνει. Με λίγα λόγια να μην περιορίζονται μόνον στην μέχρι σήμερα λειτουργία τους γύρω απο τον εκθεσιακό τους ρόλο, αλλά να ανοίξουν μια διάπλατη αγκαλιά προς την κοινωνία που δοκιμάζεται καθημερινά σε όλα τα επίπεδα.


Είναι εξίσου σημαντικό, για παράδειγμα, αυτό που κάποια μουσεία έχουν ήδη ξεκινήσει, να προσφέρουν δωρεάν (ή όχι;) δραστηριότητες για  παιδιά σε ώρες που οι γονείς εργάζονται.  Ή να δίνουν βήμα έκφρασης σε ηλικιωμένους που αναζητούν ευκαιρίες έκφρασης. Το να περιμένουν να περάσει απ 'εξω ο καταβεβλημένος απο τη ζέστη τουρίστας, που αναζητεί λίγη δροσιά καθώς τελειώνει το νεράκι στο πλαστικό μπουκάλι που κουβαλάει μαζί του, μάλλον δεν είναι λόγος ύπαρξης ενός χώρου πολιτισμού.
 
Αν τα πολιτιστικά ιδρύματα δεν καταφέρουν να γίνουν απαραίτητα  στην καθημερινότητα των ανθρώπων, αν δεν προσφέρουν στον πάγκο της Αθήνας το δικό τους "πολιτιστικό συσίτιο" ώστε οι ίδιοι όλοι μας εμείς να τα πιστέψουμε και να τα υποστηρίξουμε, τότε δεν προσφέρουν στην Ελλάδα της κρίσης.  Ο ρόλος τους άλλαξε.  Όλα άλλαξαν.  Ετσι κι αλλιώς οι κρατικές επιδοτήσεις μειώθηκαν, οι χορηγίες εξαφανίσθηκαν και σε λίγο, και οι υπάλληλοι θα είναι ..... είδος προς εξαφάνιση...

Αφού πια τίποτε δεν λειτουργεί όπως πριν, τότε και οι χώροι πολιτισμού πρέπει να αλλάξουν λειτουργία. Θα πρέπει να ανοίξουν προς την ίδια τη ζωή.  Να εξυπηρετούν τον επισκέπτη, με ό,τι σημαίνει αυτό. Ας είναι ευγενικοί και καταδεκτικοί.  Ας επικοινωνούν μαζί μας μέσω facebook η twitter.  Ας ανοίγουν βραδάκια στο κάτω-κάτω της γραφής, μιας και η βόλτα της νεολαίας σήμερα δεν περιλαμβάνει πλέον -για λόγους οικονομικούς- πάντα τρελές διασκεδάσεις και ποτά μέχρι πρωίας.  Έτσι κάνει κανείς όταν βρίσκεται σε κρίση.  Αναζητεί λύσεις.

Κυριακή 9 Ιουνίου 2013

Europa Nostra. Κληρονομιά και νεο αίμα

Δεν είναι ένα απλό πολιτιστικό event αυτό που διοργανώνεται στο Ηρώδειο την Κυριακή 16 Ιουνίου.  Είναι μια διπλή βράβευση που τιμά την ιστορική κληρονομιά, αλλά και ταυτόχρονα ενθαρρύνει το "νέο αίμα"  να δουλέψει για τη διατήρηση μιας περιουσίας ανυπολόγιστης αξίας, που -ακόμα τουλάχιστον- ανήκει στους Έλληνες.

Αυτό μαρτυρά η πρόσκληση σε παιδιά-μαθητές, του Πειραματικού Μουσικού Σχολείου Παλλήνης, να παίξουν μουσική απο τη σκηνή του Ηρωδείου πλάι στον Πλάθιντο Ντομίνγκο, τη Μαρία Φαραντούρη, τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, το Διονύση Σαββόπουλο και άλλους καλλιτέχνες, για ένα σκοπό που στέκεται μακριά απο τη μίζερη πραγματικότητα.  Έτσι επιβεβαιώνεται η ρήση "το Μέσον είναι το Μήνυμα" με τον καλύτερο δυνατό τρόπο....
Η εκδήλωση που έχει τίτλο "Ανθρωπος και Φύσις.  Από τον Όμηρο στον Ελύτη" σκηνοθετείται απο την Λυδία Κονιόρδου και  θα πραγματοποιηθεί  στο πλαίσιο του επετειακού συνεδρίου της Europa Nostra  (13-16 Ιουνίου) με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε συνδιοργάνωση με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και θα την παρακολουθήσουν, η  Επίτροπος  Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Πολυγλωσσίας και Νεολαίας, Ανδρούλα Βασιλείου καθώς και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Στην τελετή απονομής των Βραβείων Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς 2013, θα τιμηθεί (στην κατηγορία Συντήρηση) το κεντρικό κτίριο των Προπυλαίων της Ακρόπολης, αλλά και η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως με το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς.  

Δεν είναι η πρώτη φορά που μαθητές Μουσικών Σχολείων συμμετέχουν σε μια τέτοια διοργάνωση και είναι σίγουρο οτι καμμιά άλλη εκπροσώπηση δεν θα ήταν πιο ουσιαστική και πιο εύστοχη, απο παιδιά 14-17 ετών που με τις νότες τους μπορούν να δείξουν οτι το αύριο δεν μπορεί να είναι τόσο μαύρο....

Καλό θα είναι οι κυβερνώντες μας να το σκεφτούν διπλά και τριπλά, και να μην αφήνουν αυτά τα ιδιαίτερα σχολεία στην τύχη τους, γιατί είναι πολύτιμες κυψέλες ανθρώπινου δυναμικού, πολλά υποσχόμενου για το μέλλον της χώρας...



Σάββατο 4 Μαΐου 2013

Τα τέρατα του λόφου βρίσκονται παντού

Διαβάζοντας τον τίτλο  "Τα Τέρατα του Λόφου" της Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, αναρωτιέσαι δικαίως αν υπάρχουν πραγματικά τέρατα στις μέρες μας....  Φυσικά και υπάρχουν, απαντάς αμέσως μόλις διαβάζεις τις πρώτες κιόλας σελίδες της αγαπημένης συγγραφέως...

Είναι τα ίδια τέρατα των παραμυθιών και των ταινιών φρίκης, βαλμένα στη σημερινή εποχή.  Μια παρέα εφήβων βρίσκεται αντιμέτωπη με τα τέρατα που ζουν στη διπλανή πόρτα.  Ενα κορίτσι, που έτυχε να γίνει μάρτυρας ενός περιστατικού βίας, πέφτει στα χέρια τους και μια κοινωνία ολόκληρη μπαίνει σε μια περιπέτεια. 

Περιπέτεια , όχι μόνο για να σωθεί το κορίτσι, η Όλγα, αλλά για να σωθεί η ίδια η κοινωνία απο το πρόβλημα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.  Η Όλγα και η φίλη της η Ειρήνη είναι οι κεντρικές πρωταγωνίστριες που ζουν με τις οικογένειές τους το δράμα της απαγωγής και του κινδύνου.  Μα δεν είναι μόνες.  Μαζί τους είναι και κάποιοι "ξένοι".  Τί ξένοι? Ξένοι απο αυτούς που είναι γνήσιοι στόχοι της βίας και της μισαλλοδοξίας, μα και ξένοι απο αυτούς που η ομάδα των γιγαντόσωμων μαυροντυμένων σκίνχεντ με τα ξυρισμένα κεφάλια, δεν περιμένει...

"Τελικά υπάρχουν καλοί και κακοί παντού" μου έλεγε η δεκατετράχρονη Μ. που διάβασε το βιβλίο και μου εξηγούσε οτι οι διαχωριστικές γραμμές που έβαλαν κάποτε οι "μεγάλοι" ήταν λάθος μεγάλο... 

Το εφηβικό αυτό ανάγνωσμα της  Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου είναι μια πραγματική σημερινή εικόνα, ένα βιβλίο που καταπιάνεται με ρεαλισμό με το μεγάλο αυτό κοινωνικό πρόβλημα,και επειδή πολλοί απο τους ήρωες μας είναι γνώριμοι απο άλλα μυθιστορήματα της ίδιας συγγραφέως, σε βάζει πολύ γρήγορα στην ιστορία μολονότι τα πρόσωπα που εμπλέκονται είναι πολλά.  Τελικά σε κάνει να αναρωτιέσαι, πόσα τέτοια μεμονομένα περιστατικά θα ταλανίσουν την κοινωνία, για να σταματήσουν τα τέρατα να μισούν, να καίνε, ίσως και να δολοφονούν όποιον είναι διαφορετικός; 

Τετάρτη 3 Απριλίου 2013

Μέσο Εκφρασης, αλλά και Αλληλεγγύης, η Τέχνη

Το ερώτημα "πού είναι οι άνθρωποι της τέχνης και του πνεύματος, τώρα με την κρίση" αρχίζει και βρίσκει την απάντησή του.  Τριάντα δύο εικαστικοί δημιουργοί, απάντησαν στην έκκληση της Ελληνογερμανικής Αγωγής, που πήρε την πρωτοβουλία να δείξει με ενεργό τρόπο πώς γίνεται να βγούμε απο τη μιζέρια του Ευρωσκεπτικισμού και ίσως, να αναζητήσουμε λίγο πιο... πρωτότυπους τρόπους για την μερική αποπληρωμή του δυσβάσταχτου για τον έλληνα πολίτη, δημόσιου χρέους....

Οι έλληνες εικαστικοί κλήθηκαν να συμμετέχουν αφιλοκερδώς με έργα τους, τα οποία θα ενταχθούν στην επερχόμενη δημοπρασία ελληνικού ενδιαφέροντος του οίκου Bonhams στο Λονδίνο.  Τα έσοδα της πώλησης θα διατεθούν υπέρ της μείωσης του ελληνικού χρέους , μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων από τον μη Κυβερνητικό και μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό GreeceDebtFree απο τη δευτερογενή αγορά.  Στη συνέχεια τα ομόλογα αυτά θα ακυρωθούν, ώστε να υπάρξει και η αντίστοχη (των εσόδων) μείωση του εθνικού χρέους. 


Δεν είναι πρώτη φορά που το συγκεκριμένο σχολείο, που έχει κλείσει μια πεντηκονταετία λειτουργίας και προσφοράς, διοργανώνει δρώμενα με αφορμή την τέχνη.  Όμως η αλήθεια είναι οτι  βρίσκεται σε μια δύσκολη και λεπτή θέση: καλείται να διδάξει στα Ελληνόπουλα όχι μόνο τη δική μας γλώσσα και παιδεία αλλά τον πολιτισμό ενός έθνους, για το οποίο οι διαθέσεις στην Ελλάδα δεν είναι και οι πλέον θετικές.  Άδικα ή δίκαια , αυτό δεν είναι της στιγμής.  Της στιγμής είναι όμως το καίριο ερώτημα της αλληλεγγύης, της συμπαράστασης, της ανάπτυξης εναλλακτικών τρόπων σκέψης και αντιμετώπισης της κρίσης, για τις επόμενες γενιές.  


Ετσι, η Ελληνογερμανική Αγωγή, σχολείο -με πλούσια πεπραγμένα σε εικαστικές δράσεις και όχι μόνο- αποφάσισε να διοργανώσει φέτος μια σειρά εκδηλώσεων για την Ευρώπη, την Ευρωπαϊκή Προοπτική της Ελλάδας αλλά και τη σχέση των νέων με την πολιτική και τις τέχνες. 

Ο πλειστηριασμός  θα πραγματοποιηθεί στις 24 Απριλίου στο Λονδίνο και o Οίκος επίσης συμβάλλει αφαιρώντας τις δικές του προμήθειες από την τιμή πώλησης. Το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει από κοντά τα έργα σε μια ειδική εκδήλωση που θα γίνει στις 8 Απριλίου στις 12 μ. στην Image Gallery στο κτίριο επί της λεωφόρου Αμαλίας 36. Εκεί θα απευθύνουν χαιρετισμό ο υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών κ. Χρήστος Σταϊκούρας, ενώ για τα έργα τέχνης θα μιλήσει η ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, κ. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.  Εχει ιδιαίτερη σημασία οτι τα περισσότερα έργα φιλοτεχνήθηκαν γι αυτό το σκοπό. 



Μάλιστα κάποιοι, περισσότερο πεπειραμένοι και ίσως μεγαλύτεροι σε ηλικία εικαστικοί έδωσαν τον τόνο όπως η γλύπτρια Νάτα Μελά που έφτιαξε το κεφάλι ενός ήρωα, «επειδή στην εποχή μας έχουμε ανάγκη από ήρωες». Ο Αλέκος Φασιανός, ο Παναγιώτης Τέτσης, ο Δημοσθένης Κοκκινίδης αλλά και πολλοί νεότεροι όπως ο Μανώλης Χάρος, η Μαρία Φιλοπούλου, ο Χρήστος Μποκόρος, ζωγράφισαν πίνακες στους οποίους σχολιάζουν με τον δικό τους τρόπο τη σημαντική συγκυρία για την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη με τοπία, μύθους, ελληνικές σημαίες. 


Συμμετέχουν επίσης Γιάννης Αδαμάκης, Κώστας Βαρώτσος, Αλέξης Βερούκας, Όπυ Ζούνη, Χρήστος Καρράς, Χάρης Λάμπερτ, Αφροδίτη Λίττη, Τάσος Μαντζαβίνος, Βαγγέλης Μουστάκας, Δημήτρης Μυταράς, Βάνα Ξένου, Θεόδωρος Παπαγιάννης, Άγγελος Παπαδημητρίου, Ιωάννης Παρμακέλλης, Φαίδων Πατρικαλάκις, Κωνσταντίνος Ράμμος, Γιώργος Ρόρρης, Εδουάρδος Σακαγιάν, Παύλος Σάμιος, Βασίλης Σολιδάκης, Σωτήρης Σόρογκας, Γιώργος Σταθόπουλος, Νίκος Στεφάνου,  Άννα Μαρία Τσακάλη, Γιώργος Χαδούλης.

Τρίτη 12 Μαρτίου 2013

Παιχνίδι χωρίς κανόνες, τότε και τώρα

Δεν καταλαβαίνω γιατί το βιβλίο "Παιχνίδι χωρίς κανόνες" της Γαλάτειας Γρηγοριάδου Σουρέλη  κυκλοφόρησε  ως εφηβικό βιβλίο  κι όχι ως μυθιστόρημα για ενήλικες.  Βεβαίως ο πρωταγωνιστής  της ιστορίας  (που για πρώτη φορά εκδόθηκε το 1982) είναι ένας έφηβος, ο Βαγγέλης, που εγκαταλείπει τη φτώχεια της ελληνικής επαρχίας και ακολουθεί τα όνειρά του για περιπέτεια και καλύτερη ζωή.  Θα μπορούσε ωστόσο, να είναι η ιστορία του κάθε Έλληνα.  Η ιστορία του κάθε πολίτη της έφηβης Ελλάδας που μεταναστεύει για να αναζητήσει καλύτερη ζωή σε μια στιγμή δύσκολη της ιστορίας της.....

Τα δίνει όλα για να πετύχει το στόχο του ο νεαρός Βαγγέλης.  Όπως η Ελλάδα σήμερα. Θυσιάζει τα πάντα.  Εγκαταλείπει το σχολείο και την οικογένεια, ξεπουλάει ό,τι έχει και δεν έχει, μεταμορφώνεται για να πετύχει το σκοπό του, γίνεται ακόμα και κλέφτης....

Μόνο που το όνειρό του αποδεικνύεται "φούσκα".  Κάποιοι "επιτήδιοι" δήθεν φίλοι και υποστηρικτές του τον έπεισαν οτι θα συναντήσει τη Γη της Επαγγελίας, αλλά εκείνος καταλήγει Γκασταρμπάιτερ σε εργοστάσιο της Γερμανίας.  Φεύγει παράνομος, ταπεινώνεται τόσο πολύ ο Βαγγέλης, σκέφτεται πόσο δίκιο είχε η μάνα του σε κάποια πράγματα.  Η μάνα είναι η Ελλάδα όμως.  Όρθια, πεινασμένη, κουρασμένη μεγαλώνει σε ένα στενό και υγρό αχούρι  στο χωριό, μια ολόκληρη οικογένεια, με δυο ακόμα μωρά και με δυο γέροντες.  Και ήθελε να τον σπουδάσει το Βαγγέλη της.  Όχι να μείνει ανειδίκευτος σαν τον πατέρα του, που δεν τον θέλησε για εργάτη η Γερμανία λόγω αρρώστιας....

Η ιστορία εκτυλίσσεται τη δεκαετία του 60 μετά την "συμφωνία" της κυβέρνησης της Ομοσπονδιακής Γερμανίας και της ελληνικής κυβέρνησης για "φιλοξενία" εργατών.  Μα για ποιά φιλοξενία μιλάμε;  O φιλοξενούμενος, όπως σωστά διαπιστώνει ο Βαγγέλης είναι ελεύθερος, έχει δικαιώματα και δεν του πίνει το αίμα ο ανάλγητος σπιτονοικοκύρης...

Είναι η εποχή της μεγάλης μετανάστευσης, του δουλεμπόριου του 20ού αιώνα στο οποίο οι φτωχοί έλληνες, ταξίδεψαν, ξενιτεύτηκαν για να τροφοδοτήσουν με εργατικό δυναμικό τη μεγάλη Γερμανία.......Ο Βαγγέλης φεύγει κρυφά απ' το χωριό του, ξεγελασμένος από υποσχέσεις μεγάλης ζωής, εύκολου πλουτισμού. Μια βυζαντινή εικόνα του δίνει το εισιτήριο για την «πολιτισμένη» Ευρώπη. 

Τα εργοστάσια, τα χάιμ, η ζωή των γκασταρμπάιτερ (των ανειδίκευτων εργατών που προέρχονταν από τις χώρες του Νότου, Ελλάδα, Ιταλία, Τουρκία) οι αγωνίες τους, η κόλασή τους γλαφυρά ξεδιπλώνονται σ' αυτό το βιβλίο.  Ούτε "φιλοξενούμενοι" ούτε "μετανάστες" ήταν.  Γιατί αν ήταν μετανάστες θα έμεναν σε σπίτια , όχι σε κοινόβια χάιμ, ακβριβοπληρωμένα απο τα εργατικά μεροκάματα.  Θα έπαιρναν μισθούς κανονικούς, όπως οι γερμανοί εργάτες, θα είχαν ασφάλιση....

Είναι σπουδαίο βιβλίο για ενήλικες τελικά. Καταγράφει πως ξεκίνησε να ζει το ελληνικό στοιχείο, πώς δέθηκε ο φοιτητικός κόσμος με τους εργάτες, ποιές ανάγκες έχουν οι κοινωνίες που ζουν εργαζόμενοι και μεγαλώνουν τους αυριανούς πολίτες......  Σε βάζει να παρακολουθείς με τα μάτια του έφηβου Βαγγέλη το παιχνίδι που παίχτηκε τότε, και παίζεται ακόμα ίσως σε άλλο πλαίσιο, το ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΟΝΕΣ.

Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2013

Η τιμή του βιβλίου στην εποχή της κρίσης

Ο Paramythotopos αναδημοσιεύει την ανοιχτή επιστολή για την τιμή του βιβλίου στις μέρες μας....

Λέσχη Ανάγνωσης του " Degas ": Το Βιβλίο στην Εποχή της Κρίσης: ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κυρίες και κύριοι εκδότες,             ζητούμενο, τόσο για σας όσο και για μας τους βιβλιόφιλους ιστολόγους, είν...

Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2013

Παραμύθι =Πείραμα Σκέψης

O Einstein το είχε πει με σαφήνεια: «Εάν θέλεις να κάνεις έξυπνα παιδιά, διάβαζέ τους παραμύθια. Εάν θέλεις να κάνεις πιο έξυπνα παιδιά, διάβαζέ τους περισσότερα παραμύθια».
 Γιατί το είπε άραγε αυτό?

Σίγουρα ο Einstein γνώριζε καλά την αξία της φαντασίας. Στα 16 του χρόνια μορφοποίησε τις πρώτες ιδέες του, οι οποίες οδήγησαν στη διατύπωση της θεωρίας της σχετικότητας, κάνοντας πειράματα με τη σκέψη του.

«Θα μπορούσα άραγε να κυνηγήσω ένα κύμα φωτός?» αναρωτήθηκε κάποτε. Κάθε τέτοιο πείραμα σκέψης, είναι για τα παιδιά, ένα παραμύθι. Μάλλον για να το πούμε αλλιώς, για τα παιδιά κάθε παραμύθι είναι κάτι σαν ένα πείραμα της σκέψης. Ένα καλό παραμύθι εξάπτει τη φαντασία με τρόπο σχεδόν μαγικό και ενεργοποιεί την κριτική σκέψη των παιδιών.

Για να ξεκινήσει το πείραμα σκέψης του, ο Einstein έθετε ένα αρχικό ερώτημα: «Τι θα γινόταν εάν…..»……Το ίδιο ακριβώς, συμβαίνει και στο παραμύθι. Για το παιδί, το ξεκίνημα αυτό, είναι σαν το άνοιγμα μιας πόρτας, σαν μια μαγική φόρμουλα για την είσοδο σε έναν άλλο κόσμο: «Μια φορά κι έναν Καιρό….». Οι λεξούλες αυτές λειτουργούν σαν διακόπτης, που ανοίγει την πόρτα κι ανάβει το φως στο Βασίλειο του Παραμυθιού. Το Βασίλειο του Παραμυθιού είναι ο χώρος, όπου η όποια δυσπιστία αναστέλλεται, και τα απίστευτα γίνονται πλέον πιστευτά, εφικτά και γιατί όχι, πραγματικά.

Στον κόσμο αυτόν που ανοίγεται μόλις ανοίγει αυτή η πόρτα, οι κανόνες είναι διαφορετικοί, η ασυνέπεια και το διαφορετικό «εισπράττονται» με άλλο τρόπο διαφορετικό, από τους ακροατές της ιστορίας που είναι πολύ πιο προσεκτικοί, πολύ πιο απαιτητικοί..... Όταν απευθύνεσαι σε μια τάξη μαθητών, βρίσκεσαι υπο επίθεση. H κριτική σκέψη των μικρών αναγνωστών, ή ακροατών, λειτουργεί σαν μια κλωτσιά που σε αναγκάζει να ξυπνήσεις, να δράσεις, να πάς παραπέρα.

Ταυτόχρονα, τα ερωτήματα και οι απορίες, μπορεί να πέφτουν βροχή καταπάνω στον αφηγητή, γιατί το κοινό αυτό, το συγκεκριμένο, βρίσκεται σε μια διαρκή ανίχνευση και αναζήτηση..... Και μόνον όταν φθάνεις πλέον στο «… ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα», τότε μόνον, κάνουν μία στροφή, κι επιστρέφουν πίσω στον κόσμο αυτόν που όλοι ξέρουμε....

Λαμπρό παράδειγμα εμπειρίας για έναν αφηγητή, αποτελεί η ιστορία της αρκούδας, η οποία έχει χοντροκομμένη και κοτσονάτη ουρά. Πρόκειται για μια πολύ απλή ιστορία, αλλά αποτελεί ένα χαρακτηριστικό πείραμα σκέψης, για το κοινό μιας τάξης μαθητών. Η ιστορία πάνω-κάτω είναι η εξής:

Ηταν κάπου λίγο μετά τις αρχές του κόσμου, πάνω στον παγωμένο βορρά, όταν οι αρκούδες ήταν αναστατωμένες, βρισκόταν σε κατάσταση ανισορροπίας, επειδή το έδαφος και οι λίμνες παγώνουν και δεν είχαν να φάνε αρκετά για να είναι σε θέση να πέσουν σε χειμερία νάρκη για ένα ολόκληρο χειμώνα. Το στομάχι της νηστικής αρκούδας γρυλίζει, κι εκείνη πάει κι έρχεται εκνευρισμένη.... Κάποια στιγμή, που η αρκούδα στηρίχθηκε σε ένα βράχο, πέρασε από μπροστά της μια αλεπού που κρατούσε ψάρια στο στόμα. Η αρκούδα έμεινε έκπληξη, τρελάθηκε! Θέλησε να μάθει με ποιο τρόπο η αλεπού ψάρεψε τα ψάρια και τότε η αλεπού άρχισε να της παίζει παιχνίδι....

"Πήγα για ψάρεμα στον πάγο", της λέει και άρχισε να της εξηγεί πώς με τη μεγάλη φουντωτή ουρά της που τη χρησιμοποιεί και ως πετονιά, μπορεί να πιάσει όσα ψάρια θέλει! Τότε η αρκούδα αποφασίζει να δράσει, και σκάβει στα γρήγορα, μια τρύπα στον πάγο. Βάζει την ουρά της στο άνοιγμα του πάγου, κάθεται και περιμένει. Φυσικά ο πάγος παγώνει γύρω από την ουρά και όταν η αρκούδα πάει να σηκωθεί, δυσκολεύεται, είναι σχεδόν κολλημένη στον πάγο, δεν νοιώθει την παγωμένη ουρά της και αναρωτιέται…... τί άραγε έκανε λάθος…..

Αρχίζει και τινάζει την ουρά της με μανία για να πιάσει ψάρια, όμως τα πολλά τινάγματα έκαναν την παγωμένη ουρά να κοπεί… από τότε, όλες οι αρκούδες κυκλοφορούν με κοντοκομμένες ουρές.... Είναι μια διασκεδαστική ιστορία, που αν ειπωθεί με χιούμορ, προκαλεί γέλια. Ωστόσο, μπορεί να βρεθεί κάποιος μικρός, ή μικρή, σε μια σχολική τάξη, που θα ρωτήσει τον αφηγητή της ιστορίας «πώς η αλεπού έπιασε ψάρια αφού οι λίμνες ήταν παγωμένες?»

Ο αφηγητής πρέπει να είναι έτοιμος να δώσει μιαν απάντηση. Να πει ότι «ίσως η αλεπού τα έκλεψε τα ψάρια», ή κάτι τέτοιο. Και φυσικά πρέπει να είναι έτοιμος και για την επόμενη φάση του πειράματος, δηλαδή την επόμενη υπόθεση εργασίας, το προσεχές ερώτημα και την πιθανή απάντησή του…. Σε αυτήν την περίπτωση, είμαι σίγουρη ότι θα πεταχτεί άλλος μαθητής, ή μαθήτρια, που θα πάει ακόμα παραπέρα τη σκέψη του, και θα πει «Πιθανώς οι αλεπούδες ψαρεύουν σε ποτάμια. Στα ποτάμια, το νερό τρέχει και δεν παγώνουν τόσο εύκολα».

Μια έξυπνη σκέψη μπορεί να δώσει την απάντηση. Μέσα σε ολόκληρη τάξη μπορεί να ακούσεις διάφορες και διαφορετικές εξηγήσεις. Μια σειρά από εξηγήσεις, υποθέσεις επάνω στο ίδιο πείραμα σκέψης...

Όταν αφηγείσαι μια ιστορία μπροστά σε παιδιά, τίποτε δεν αποκλείεται.   Μια σχολική τάξη μπορεί να εξελιχθεί σε ένα δωμάτιο γεμάτο από μελλοντικούς Αϊνστάιν.....

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

El Tunel de Ernesto Sabbado

Με τα ανθρώπινα πάθη και τις εμμονές που ενδεχομένως μπορούν να σε βάλουν στον κόσμο της παράνοιας, καταπιάνεται Ernesto Sabbado στο αγαπημένο βιβλίο ΤΟ ΤΟΥΝΕΛ. Ο Χουάν Πάμπλο Καστέλ είναι ζωγράφος. Σε μια έκθεση ζωγραφικής στο Μπουένος Άιρες, όπου παρουσιάζονται κάποια έργα του, παρατηρεί μια νεαρή γυναίκα να εξετάζει με ιδιαίτερη προσοχή έναν πίνακα του. Τη στιγμή αυτή, μπορεί να εκπληρώθηκε γι αυτόν, ο στόχος για τον οποίο κάνει τέχνη: η επικοινωνία.
Ενώ οι κριτικοί της εποχής του αφιερώνουν εγκωμιαστικά σχόλια, ο ίδιος δεν φαίνεται να συγκινείται γιατί πιστεύει πως δεν αγγίζουν την ψυχή της ζωγραφικής του. Δεν επικοινωνούν μαζί του μεσα απο τα έργα του, απλώς κρίνουν. Ξαφνικά τώρα όμως νιώθει πως η Μαρία Ιριμπάρνε, κατανοεί πραγματικά το μήνυμα που εκπέμπει. Πιστεύει οτι το μήνυμά του εισχώρησε μέσα της. Είναι εκστασιασμένος. Η έκθεση των έργων φτάνει στο τέλος της διάρκειάς της, αλλά ο ζωγράφος δεν κατορθώνει να έρθει σε επαφή με την γυναίκα αυτή, και χάνει τα ίχνη της. 

 Νιώθει μια τρομερή απογοήτευση και μελαγχολία για το γεγονός αυτό και προσπαθεί με κάθε τρόπο να συναντήσει την θαυμάστρια του, κάτι που με τον καιρό του γίνεται ένα είδος εμμονής. Όταν μετά από καιρό το καταφέρνει νιώθει αγαλλίαση, σαν να ήταν αυτός, ο μοναδικός σκοπός της ζωής του. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της Μαρίας, η σκοτεινή πλευρά της ζωής της την οποία ανακαλύπτει σιγά-σιγά, ο τρόπος που αυτή αντιμετωπίζει τη σχέση τους και η συμπεριφορά της τον τρελαίνει. Αναπάντητα ερωτηματικά και αμφιβολίες του δημιουργούν την ανάγκη να κάνει ατελείωτες υποθέσεις…. Όλα αυτά βασανίζουν το μυαλό του ολοένα και περισσότερο, τον βάζουν σε ένα φαύλο κύκλο και το τέλος δεν μπορεί να μην είναι τραγικό, εφόσον συνειδητοποιεί πως το τούνελ μέσα στο οποίο κινείται η ζωή του και αυτό που κινείται το αντικείμενο του πόθου του, είναι παράλληλα χωρίς να τέμνονται σε κανένα σημείο.
Το Τούνελ είναι ένα έργο με υπαρξιακό χαρακτήρα, και πραγματεύεται ένα θέμα που έχει τροφοδοτήσει επανειλημμένα τον συγγραφικό κόσμο, αλλά είναι πάντα επίκαιρο και εξαιρετικά ενδιαφέρον. 
Ο Ernesto Sabbado δείχνει να μην έχει ως στόχο να στήσει μια ιστορία με πλοκή. Η όλη πλοκή της υπόθεσης, γρήγορη, έντονη, επιθετική, είναι μέσα στο μυαλό του αφηγητή που τυχαίνει να είναι ο ίδιος ο ήρωας και επικεντρώνεται στις ψυχοφθόρες ψυχολογικές μεταπτώσεις που συντελούνται μέσα στο μυαλό του. 
Τα παιχνίδια του μυαλού είναι κυριολεκτικά ασταμάτητα και μας τα περνάει με έναν φοβερά επιτυχημένο τρόπο. "Το τούνελ" είναι έργο παλιό, αλλά και σύγχρονο. Κυκλοφόρησε το 1948 και αναγνωρίστηκε σαν ένα από τα σημαντικότερα έργα της λογοτεχνίας της Αργεντινής. Το 1978, ο συγγραφέας τού έδωσε την τελική του μορφή, που χρησιμοποιήθηκε για την ελληνική μετάφραση.

Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2013

Ορεκτικό και επιδόρπιο, χωρίς κυρίως γεύμα

Φιλόδοξη η προσπάθεια του σκηνοθέτη του «The Master», Πωλ Τόμας Αντερσον. Εκπληκτικό πείραμα μίξης διαφορετικών τεχνών. Πείραμα ανάμειξης φωτογραφίας και μουσικής, εντυπωσιακό χρώμα, δυνατό, παρεμβατικό, ανακατεμένο με ήχους από συνθέσεις για βιολί, ή πνευστά. Και μετά…
…. Μετά κενό. Τίποτε, ή σχεδόν τίποτε. Κάτι δηλαδή , αλλά τόσο ασαφές και ημιτελές, που κάνει και τον πιο καλόβολο θεατή, να αναρωτιέται εάν πρόκειται γι αυτό που κατάλαβε, ή για κάτι ακόμα, κάτι το οποίο του διέφυγε, που «δεν το ‘πιασε», που δεν το συνέλαβε παρόλο που τόσο κοπίασε για δυόμισι ώρες μέσα στην αίθουσα του κινηματογράφου.
Σίγουρα το κλασσικό, πλέον, θέμα της σχέσης εξουσιαστή κι εξουσιαζόμενου αποτέλεσε σημείο του προβληματισμού του σκηνοθέτη, μα να ήταν άραγε μόνον αυτό? Να ήθελε να πει και κάτι άλλο? Ναι σίγουρα, θα ήθελε να το επεκτείνει και στην χειραγώγηση των μαζών, μα μέσα σε μια τόσο αλλόκοτη ατμόσφαιρα, πάνω που πας να πιάσεις το νήμα και λες πως το βρήκες, το χάνεις και ψάχνεις πάλι από την αρχή. Μήπως έβαλε πολλά στο τραπέζι και δεν κυριάρχησε αυτό που θα έπρεπε? Ποιος ήταν τελικά ο στόχος του? Ένα σενάριο σαν τον Τιτανικό, ένα κόσμημα φτιαγμένο με πολύτιμα υλικά, που όταν κανείς δεν το περίμενε, έμπασε τελικά νερά…
Δυσανάλογα σταθερή και βέβαιη, η παρουσία του Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν στο ρόλο του Master, του εμπνευστή της Υπόθεσης, του μύστη που εμπνέει τους γύρω του, που ταυτόχρονα διδάσκει και ερευνά , αλλά και του «υπηρέτη» του Φρέντι Κουέλ, ρόλο τον οποίο ενσαρκώνει τέλεια σε ένα δυναμικό come back ο Χοακιν Φίνιξ. Ο Φίνιξ είναι ένα ερείπιο από αυτά που άφησε πίσω του ο πόλεμος, ένας βετεράνος του Πολεμικού Ναυτικού, ένας εύθραυστος ψυχολογικά άνδρας, αλλά φαινομενικά σκληρός και επίμονος. Στην προσπάθειά του να βρει το δρόμο του, τυραννιέται, πελαγοδρομεί, αλλάζει δουλειές, δεν ριζώνει πουθενά, διαφεύγει, ζει με τις εμμονές του και τέλος βρίσκει καταφύγιο στην ομάδα του Μάστερ, όπου γίνεται φανατικός οπαδός της ιδέας του, έτοιμος να επιτεθεί ανα πάσα στιγμή για να πολεμήσει γι αυτήν.
Καλά υλικά για να έχει στηθεί ένα τόσο σαθρό οικοδόμημα. Πρόκειται για μια μεγαλειώδη εικαστικά ταινία γιατί αναμφίβολα ο Αντερσον έχει ταλέντο, σαν τον Σεφ που φτιάχνει ένα εκπληκτικό ορεκτικό και ένα τέλειο επιδόρπιο, τα σερβίρει σε ένα υπέροχα στρωμένο τραπέζι, όμως τα θαλασσώνει στο κυρίως πιάτο….