Η λογοτεχνία
μπορεί να κάνει περισσότερα από όσα νομίζουμε. Μπορεί να κάνει
θαύματα, μπορεί ακόμα και να κάνει την σκληρή Ιστορία, τέχνη.
Κι ύστερα,
όταν η λίθος τοποθετήθηκε με τρόπο που να σφηνώσει γερά στο έδαφος, κάποιοι από
τους γέροντες της βαριάς γερμανικής παρουσίας έσβησαν γερασμένοι, ηθελημένα
ξεχασμένοι και ντροπιασμένοι γι αυτό που
έπραξαν, ενώ κάποιοι άλλοι από αυτούς, έζησαν στη συνέχεια μια ήρεμη ζωή
προσποιούμενοι ότι τίποτε δεν έχει συμβεί, αποσυρμένοι σε κάποιο αρχοντικό,
αφήνοντας τα παιδιά τους να συνεχίσουν το θεάρεστο έργο που αυτοί
ξεκίνησαν. Και είναι χρήσιμο εδώ να σημειώσουμε ότι κάποιοι από τις ίδιες
οικογένειες ήταν εκείνοι που «ξεχώρισαν» με τις ιδέες τους για μια ενιαία αγορά
Άνθρακα και Χάλυβα και πρωτοστάτησαν στα οράματα περι ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης τωβ Ζαν Μοννέ, Ρομπέρ Σουμάν και Κονραντ Αντενάουερ.
Το έργο αυτό
που δεν συγκαταλέγεται στα μυθιστορήματα, είναι ένα οξυδερκές και περίτεχνο
αφήγημα, μια ακροβασία μεταξύ λογοτεχνίας και Ιστορίας που μας δείχνει ότι η
άνοδος της ναζιστικής Γερμανίας κάθε άλλο παρά τυχαία υπήρξε.
Πρόκειται
για την αφήγηση μιας συνηθισμένης μέρας, της 20ής του παγωμένου Φεβρουαρίου του
1933, όταν μέσα στα άνετα σαλόνια της Ράιχσταγκ λαμβάνει χώρα η μυστική σύσκεψη
είκοσι τεσσάρων βαρόνων της γερμανικής βιομηχανίας με υψηλόβαθμους αξιωματούχους
του ναζιστικού καθεστώτος. Στόχος, να
«περάσουν από το ταμείο» για να κάνουν το «χρέος τους» και να χρηματοδοτήσουν
την άνοδο και σταθεροποίηση στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμαμτος και
του αποτρόπαιου αρχηγού του. Προχωρείς
στην ανάγνωση και βρίσκεσαι μέσα στον «παράδεισο της βιομηχανίας και των
χρηματοοικονομικών» μαζί με τους Krupp, Opel, Siemens, Boss, Telefunken, Agfa, IG Farben και άλλους….
Το μυαλό
αναπόφευκτα φεύγει τρέχει στο σήμερα, στο χθες, στις μέρες της οικονομικής κρίσης,
στην οικονομικής αστυνόμευσης της Ελλάδας, στην ασφυκτική κηδεμονία που άσκησαν
οι Γερμανοί ακόμα και τώρα πίσω από το προσωπείο της Ευρωπαϊκης Ενωσης…
Άλλωστε όπως πολύ εύστοχα εξηγεί ο Eric Vouilllart στο πόνημά του, οι επιχειρήσεις δεν πεθαίνουν σαν τους ανθρώπους. Πρόκειται για μυστηριακά σώματα που δεν αποβιώνουν ποτέ. Οι εταιρείες είναι πρόσωπα των οποίων το αίμα συγκεντρώνεται στο κεφάλι. Τα αποκαλούμε νομικά πρόσωπα και μπορεί να γίνουν παλαιότερα ακόμη κι από τα ίδια τα κράτη. Οι ιδιοφυείς διαπιστώσεις του πέφτουν στο κεφάλι του αναγνώστη σαν ψυχρολουσία, αλλά και σαν αυτόματος μηχανισμός ταξιδιού στο χρόνο. Τί τότε, τί τώρα. Η ιστορία επαναλαμβάνεται με χίλιους δυο τρόπους.
Στην ημερήσια διάταξη μιας άλλης ημέρας, της 12ης Μαρτίου του 1938 βρίσκεται η προσάρτηση της Αυστρίας. Τα δελτία ειδήσεων απαθανάτισαν την εικόνα μιας πομπής μηχανοκίνητων στρατευμάτων, τρομερής ισχύος, κάτι σαν την εικόνα μιας σύγχρονης εκδοχής της ειρμαρμένης.
Ωστόσο, πίσω από την στομφώδη προπαγάνδα του Γκαίμπελς, που τρομοκρατούσε τους πάντες,
υπήρξε ένας πόλεμος-αστραπή της συμφοράς, με δεκάδες οχήματα θλιβερά και ακινητοποιημένα,
λόγω μηχανικής βλάβης, στους αυστριακούς δρόμους. Βρισκόμαστε πολύ μακριά από τον μύθο που
καλλιεργήθηκε! Η ιστορία των παρασκηνίων της εγκαθίδρυσης του ναζιστικού καθεστώτος,
ένα σύμφυρμα από πραξικοπηματικές ενέργειες και ωραία λόγια, μια σειρά από
οργίλες τηλεφωνικές κλήσεις και χονδροειδείς απειλές, φανερώνει μια εντελώς
διαφορετική πλευρά , πολύ λιγότερο ένδοξη και φανφαρόνικη, πολύ περισσότερο
αδύναμη, πολύ περισσότερο ντροπιαστική για τα ανθρωπάρια που θεώρησαν ότι
μπορούν να κυριαρχήσουν στον κόσμο.
Η σκωπτική απαρουσίαση αυτής της αντιφατικής πραγματικότητας είναι αριστουργηματική. Η ορμητική αφήγηση του βιβλίου συγκλονίζει. Η γραφή του Eric Vouilllart αποκαθιστά στην αλληλουχία των γεγονότων το πραγματικό -ευτελές και αξιοθρήνητο- συναισθηματικό της φορτίο, το εύθραυστο της στιγμής.
Ο συγγραφέας θέλει να μας θυμίσει ότι τις
περισσότερες φορές αυτό που καθιστά κάποιον αήττητο δεν είναι οι περιστάσεις,
αλλά η δική μας συναίνεση, ίσως η υποχωρητικότητα καθώς και οι συμβιβασμοί των
ισχυρών. Γιατί η καταστροφή δεν είναι πάντοτε μοιραία…
Μαίρη Σάββα
