Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2019

Η Γερτρούδη Στάιν και η Συνοδός της

Η δράση ξεκινά με τον θάνατο της Γερτρούδης Στάιν.  Τα φώτα έχουν σβήσει, η ατμόσφαιρα είναι βαριά και το φάντασμά της έρχεται να συναντήσει την σύντροφο της ζωής της Αλις Τόκλας, μέσα στο σαλόνι του σπιτιού τους, το σαλόνι που φιλοξένησε για χρόνια μεγάλες μορφές της λογοτεχνίας και της τέχνης, το σαλόνι που "άκουσε" ενδιαφέρουσες συζητήσεις, βιτριολικές ατάκες, ιδιόρυθμα ειρωνικά σχόλια, βαθείς στοχασμούς, εμβριθείς αναλύσεις αλλά και απίστευτα κουτσομπολιά.  Δεν είναι τυχαίο οτι η παρουσία του Έρνεστ Χέμινγουέη, του Ματίς και του Πάμπλο Πικάσο είναι ιδιαιτέρως αισθητή σε όλη τη διάρκεια της παράστασης στο θέατρο ΑΛΜΑ.  Οι μορφές τους βρίσκονται σχεδόν πάνω στη σκηνή και συνομιλούν με το θεατή.

Το σκηνικό είναι υποβλητικό, σε βάζει αμέσως στο νόημα, τόσο μεστό και ώριμο που η ατάκα του Wells η οποία βγαίνει απο το στόμα της Γερτρούδης και λέει "Πέθανα σήμερα" θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί έως και πλεονασμός.  Αυτό είναι το θέατρο, αυτή είναι η μαγεία της σκηνής.  Μπορεί να σου το πεί χωρίς να το εξηγήσει.  Μπορεί να σου το δώσει να το καταλάβεις και να το νοιώσεις ακόμα, μπορεί να σε κάνει να λυπηθείς, να χαρείς ή να πονέσεις.  Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά αφού όλο αυτό το στήσιμο πέρασε απο τα μαγικά χέρια του Γιώργου Πάτσα...

Η παράσταση "Η Γερτρούδη Στάιν και η Συνοδός της" σε σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη, που έχει στο επίκεντρό της την ιδιαίτερη σχέση των δύο γυναικών καθόρισε κατά πολύ όλες τις μορφές της τέχνης στα σαλόνια των Παρισίων, στα χρόνια του μεσοπολέμου.   Παλιότερα, είχε ξαναπαιχτεί με εξαιρετική επιτυχία στο θέατρο Αμόρε, με τις ίδιες πρωταγωνίσριες που λάτρεψαν τό έργο και το απογείωσαν, την Μαρία Κατσιαδάκη στο ρόλο της Γερτρούδης και την Λυδία Φωτοπούλου στο ρόλο της αγαπημένη της συντρόφου Άλις.


Το κείμενο της παράστασης είναι απολαυστικό και το γεγονός οτι μένει στα χέρια του θεατρόφιλου θεατή όλο το κείμενο της παράστασης με το υπέροχο βιβλιαράκι των εκδόσεων "5η Εποχή", σε κάνει να νοιώθεις πως παίρνεις μαζί σου την ιστορία των δύο γυναικών που τόσο δαχτυλοδειχτούμενες ήταν στην εποχή τους.  Η Γερτρούδη προερχόταν απο εύπορη οικογένεια εβραϊκής καταγωγής, βρέθηκε να είναι απο τις πρώτες γυναίκες που σπούδασαν στα έδρανα της Ιατρικής Σχολής του διαπρεπούς  John's Hopkins University για να τα εγκαταλείψει λίγο αργότερα για να ταξιδέψει με τον αδελφό της στην Ευρώπη.  Έμελλε να γίνουν απο τους πρώτους συλλέκτες έργων των κυβιστών και άλλων πρωτοποριακών ζωγράφων της εποχής όπως ο Ματίς,  ο Πικάσο, ο οποίος ζωγράφισε το πορτραίτο της το οποίο σήμερα βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νεας Υόρκης.  Η αίθουσα τέχνης που διατηρούσαν στο Παρίσι τα δύο αδέλφια απο την Αμερική σύντομα έγινε πόλος έλξης για την καλλιτεχνική κοινότητα της πόλης.


Η Γερτρούδη Στάιν, έγινε συνώνυμο της πρωτοπορίας, ήταν οπαδός του κυβισμού ακόμη και στα γραπτά της.  Στη λογοτεχνία χρησιμοποιούσε πολλές φορές την επανάληψη με παραλλαγές, την ακραία απλοποίηση και την κατάτμηση για να εστιάσει στη "στιγμή".   Η αρτιότερη παρουσίαση της θεωρίας της βρίσκεται στο δοκίμιό της "Σύνθεση και εξήγηση" (1926) πάνω στο οποίο βασίστηκαν οι διαλέξεις της στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ.  Επίσης ένα άλλο έργο της που σφραγίσθηκε επίσης απο την θεωρία του κυβισμού ήταν το "Τρυφερά Κουμπιά" (1914),  έγραψε θεατρικά, λιμπρέτα, καθώς και αφηγήματα εμπνευσμένα απο τη ζωή τριών γυναικών της εργατικής τάξης ("Τρεις Ζωές" 1909), ενώ έγραψε επίσης και το ιδιαίτερα επιτυχημένο εμπορικά "Η αυτοβιογραφία της Αλις Μπ.Τόκλας" (1933), μια αντίφαση απο μόνο του, μιας και η Άλις δεν έγραψε ούτε μια σελίδα του.  Οι κριτικοί θεώρησαν οτι αυτός ήταν ένας πρωτοποριακός τρόπος για να μιλήσει η ίδια η Στάιν για τον εαυτό της, τα θέλω της, τις προτιμήσεις της και τη ζωή της.

Η Γερτρούδη Στάιν πέθανε απο καρκίνο στις 27 Ιουλίου 1946 στα 72 της, μετά απο 39 χρόνια συζυγικής ζωής με την Άλις Τόκλας που υπήρξε γι αυτήν έμπιστη φίλη, ερωμένη, μούσα, μαγείρισσα, ατζέντης και κριτικός.  Ανέλαβε για εκείνην ακόμα και την αυτοέκδοση κάποιων έργων της. Όταν ο Γερτρούδη της είχε προτείνει να γράψει την αυτοβιογραφία της, η απάντηση της Αλις ήταν "Εγώ είμαι μια πολύ καλή νοικοκυρά και πολύ καλή κηπουρός και πολύ καλή κεντήστρα και πολύ καλή γραμματέας και πολύ καλή συντάκτης και πολύ καλή κτηνίατρος, και όλα αυτά πρέπει να τα κάνω συγχρόνως και μου είναι δύσκολο να προσθέσω σε όλα τούτα και το να γίνω μια πολύ καλή συγγραφέας".  Έτσι το έγραψε η ίδια.  Το βιβλίο, ενώ χρησιμοποιεί τη φωνή της Άλις, βιογραφεί την ίδια την Γερτρούδη, και αυτό, μαζί με το γεγονός οτι κοινωνικά ήταν πολύ προχωρημένη για την εποχή της η επιλογή των δύο γυναικών να ζήσουν επισήμως μαζί ως σύζυγοι, το απογείωσε και το έκανε μεγάλη εμπορική επιτυχία.