Παραμύθι =Πείραμα Σκέψης

O Einstein το είχε πει με σαφήνεια: «Εάν θέλεις να κάνεις έξυπνα παιδιά, διάβαζέ τους παραμύθια. Εάν θέλεις να κάνεις πιο έξυπνα παιδιά, διάβαζέ τους περισσότερα παραμύθια».
 Γιατί το είπε άραγε αυτό?

Σίγουρα ο Einstein γνώριζε καλά την αξία της φαντασίας. Στα 16 του χρόνια μορφοποίησε τις πρώτες ιδέες του, οι οποίες οδήγησαν στη διατύπωση της θεωρίας της σχετικότητας, κάνοντας πειράματα με τη σκέψη του.

«Θα μπορούσα άραγε να κυνηγήσω ένα κύμα φωτός?» αναρωτήθηκε κάποτε. Κάθε τέτοιο πείραμα σκέψης, είναι για τα παιδιά, ένα παραμύθι. Μάλλον για να το πούμε αλλιώς, για τα παιδιά κάθε παραμύθι είναι κάτι σαν ένα πείραμα της σκέψης. Ένα καλό παραμύθι εξάπτει τη φαντασία με τρόπο σχεδόν μαγικό και ενεργοποιεί την κριτική σκέψη των παιδιών.

Για να ξεκινήσει το πείραμα σκέψης του, ο Einstein έθετε ένα αρχικό ερώτημα: «Τι θα γινόταν εάν…..»……Το ίδιο ακριβώς, συμβαίνει και στο παραμύθι. Για το παιδί, το ξεκίνημα αυτό, είναι σαν το άνοιγμα μιας πόρτας, σαν μια μαγική φόρμουλα για την είσοδο σε έναν άλλο κόσμο: «Μια φορά κι έναν Καιρό….». Οι λεξούλες αυτές λειτουργούν σαν διακόπτης, που ανοίγει την πόρτα κι ανάβει το φως στο Βασίλειο του Παραμυθιού. Το Βασίλειο του Παραμυθιού είναι ο χώρος, όπου η όποια δυσπιστία αναστέλλεται, και τα απίστευτα γίνονται πλέον πιστευτά, εφικτά και γιατί όχι, πραγματικά.

Στον κόσμο αυτόν που ανοίγεται μόλις ανοίγει αυτή η πόρτα, οι κανόνες είναι διαφορετικοί, η ασυνέπεια και το διαφορετικό «εισπράττονται» με άλλο τρόπο διαφορετικό, από τους ακροατές της ιστορίας που είναι πολύ πιο προσεκτικοί, πολύ πιο απαιτητικοί..... Όταν απευθύνεσαι σε μια τάξη μαθητών, βρίσκεσαι υπο επίθεση. H κριτική σκέψη των μικρών αναγνωστών, ή ακροατών, λειτουργεί σαν μια κλωτσιά που σε αναγκάζει να ξυπνήσεις, να δράσεις, να πάς παραπέρα.

Ταυτόχρονα, τα ερωτήματα και οι απορίες, μπορεί να πέφτουν βροχή καταπάνω στον αφηγητή, γιατί το κοινό αυτό, το συγκεκριμένο, βρίσκεται σε μια διαρκή ανίχνευση και αναζήτηση..... Και μόνον όταν φθάνεις πλέον στο «… ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα», τότε μόνον, κάνουν μία στροφή, κι επιστρέφουν πίσω στον κόσμο αυτόν που όλοι ξέρουμε....

Λαμπρό παράδειγμα εμπειρίας για έναν αφηγητή, αποτελεί η ιστορία της αρκούδας, η οποία έχει χοντροκομμένη και κοτσονάτη ουρά. Πρόκειται για μια πολύ απλή ιστορία, αλλά αποτελεί ένα χαρακτηριστικό πείραμα σκέψης, για το κοινό μιας τάξης μαθητών. Η ιστορία πάνω-κάτω είναι η εξής:

Ηταν κάπου λίγο μετά τις αρχές του κόσμου, πάνω στον παγωμένο βορρά, όταν οι αρκούδες ήταν αναστατωμένες, βρισκόταν σε κατάσταση ανισορροπίας, επειδή το έδαφος και οι λίμνες παγώνουν και δεν είχαν να φάνε αρκετά για να είναι σε θέση να πέσουν σε χειμερία νάρκη για ένα ολόκληρο χειμώνα. Το στομάχι της νηστικής αρκούδας γρυλίζει, κι εκείνη πάει κι έρχεται εκνευρισμένη.... Κάποια στιγμή, που η αρκούδα στηρίχθηκε σε ένα βράχο, πέρασε από μπροστά της μια αλεπού που κρατούσε ψάρια στο στόμα. Η αρκούδα έμεινε έκπληξη, τρελάθηκε! Θέλησε να μάθει με ποιο τρόπο η αλεπού ψάρεψε τα ψάρια και τότε η αλεπού άρχισε να της παίζει παιχνίδι....

"Πήγα για ψάρεμα στον πάγο", της λέει και άρχισε να της εξηγεί πώς με τη μεγάλη φουντωτή ουρά της που τη χρησιμοποιεί και ως πετονιά, μπορεί να πιάσει όσα ψάρια θέλει! Τότε η αρκούδα αποφασίζει να δράσει, και σκάβει στα γρήγορα, μια τρύπα στον πάγο. Βάζει την ουρά της στο άνοιγμα του πάγου, κάθεται και περιμένει. Φυσικά ο πάγος παγώνει γύρω από την ουρά και όταν η αρκούδα πάει να σηκωθεί, δυσκολεύεται, είναι σχεδόν κολλημένη στον πάγο, δεν νοιώθει την παγωμένη ουρά της και αναρωτιέται…... τί άραγε έκανε λάθος…..

Αρχίζει και τινάζει την ουρά της με μανία για να πιάσει ψάρια, όμως τα πολλά τινάγματα έκαναν την παγωμένη ουρά να κοπεί… από τότε, όλες οι αρκούδες κυκλοφορούν με κοντοκομμένες ουρές.... Είναι μια διασκεδαστική ιστορία, που αν ειπωθεί με χιούμορ, προκαλεί γέλια. Ωστόσο, μπορεί να βρεθεί κάποιος μικρός, ή μικρή, σε μια σχολική τάξη, που θα ρωτήσει τον αφηγητή της ιστορίας «πώς η αλεπού έπιασε ψάρια αφού οι λίμνες ήταν παγωμένες?»

Ο αφηγητής πρέπει να είναι έτοιμος να δώσει μιαν απάντηση. Να πει ότι «ίσως η αλεπού τα έκλεψε τα ψάρια», ή κάτι τέτοιο. Και φυσικά πρέπει να είναι έτοιμος και για την επόμενη φάση του πειράματος, δηλαδή την επόμενη υπόθεση εργασίας, το προσεχές ερώτημα και την πιθανή απάντησή του…. Σε αυτήν την περίπτωση, είμαι σίγουρη ότι θα πεταχτεί άλλος μαθητής, ή μαθήτρια, που θα πάει ακόμα παραπέρα τη σκέψη του, και θα πει «Πιθανώς οι αλεπούδες ψαρεύουν σε ποτάμια. Στα ποτάμια, το νερό τρέχει και δεν παγώνουν τόσο εύκολα».

Μια έξυπνη σκέψη μπορεί να δώσει την απάντηση. Μέσα σε ολόκληρη τάξη μπορεί να ακούσεις διάφορες και διαφορετικές εξηγήσεις. Μια σειρά από εξηγήσεις, υποθέσεις επάνω στο ίδιο πείραμα σκέψης...

Όταν αφηγείσαι μια ιστορία μπροστά σε παιδιά, τίποτε δεν αποκλείεται.   Μια σχολική τάξη μπορεί να εξελιχθεί σε ένα δωμάτιο γεμάτο από μελλοντικούς Αϊνστάιν.....