H χήρα του Ernest Hemingway

 Όταν ο Ernest Hemingway έφθανε τον Μάιο του 1944 στο Λονδίνο για να κάνει ρεπορτάζ για τον πόλεμο, ήταν ήδη γνωστός για τα μυθιστορήματά του, για την χειμαρρώδη προσωπικότητά του, για την αγάπη του στη ζωή και στις γυναίκες. 

Ο τρίτος γάμος του με την δημοσιογράφο Martha Gellhorn είχε ήδη μπει σε συγκρουσιακή φάση. Η επαγγελματική πρόταση του Collier’s Weekly να καλύψει τις πτυχές αυτού του πολέμου, φάνηκε στον Hemingway σχεδόν… φυγή προς την ειρήνη.  Δυσφόρησε όταν αντιλήφθηκε ότι η Martha είχε τον ίδιο προορισμό, πήγαινε επίσης για να καλύψει τα γεγονότα στο Λονδίνο, όμως αποφάσισε ότι δεν θα την συναντά καθόλου εκεί. 

Στην πόλη βρισκόταν ήδη ο αδελφός του o Leicester, ο οποίος εργαζόταν σε συνεργείο κινηματογραφικών παραγωγών.  Την εποχή εκείνη πολλοί διάσημοι κι επώνυμοι πηγαινοέρχονταν στην βρετανική πρωτεύουσα. Ένα βράδυ o Leicester τον πήρε μαζί του σε ένα πολύ γνωστό εστιατόριο.  Του υποσχέθηκε ότι θα έχει την ευκαιρία να δει σημαίνοντες ανθρώπους όπως τον θεατρικό συγγραφέα Irwin Shaw να φλερτάρει με την ανταποκρίτρια του Time, Mary Welsh. 

 

Τί κι αν ήταν παντρεμένη ακόμα με τον Noel Monk, η Mary Welsh, ήταν αποφασισμένη να τελειώσει τον γάμο της με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.  Ο Irwin Shaw ήταν ένας περιζήτητος διανοούμενος γόης, αλλά ήταν παντρεμένος.  Ο Ernest Hemingway, γόης κι αυτός, ωστόσο ήταν σε διάσταση με την σύζυγό του.  Όταν τέλειωσε με τις υποχρεώσεις του και τα περιουσιακά του, προίκισε την 30χρονη δημοσιογράφο με εξαιρετική φήμη όταν δήλωσε δημόσια ότι την παντρεύεται γιατί την ερωτεύτηκε με πάθος με την πρώτη ματιά.  Εκείνη δεν δήλωσε κάτι τέτοιο, όμως σίγουρα όταν μεγάλωνε στην επαρχία της Μινεσότα, δεν φανταζόταν τέτοια τύχη βουνό.

 

Η ζωή του Ernest Hemingway έχει δώσει τροφή σε άρθρα και ντοκυμαντέρ (είναι γνωστή η πρόσφατη σειρά του Ken Burns για τη ζωή του), εδώ όμως πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο στην ουσία ολοκληρώνει τη μεγάλη συζήτηση για τις γυναίκες του συγγραφέα.  Ο Timothy Christian, συγγραφέας του  «Η Χήρα του Hemingway» μας βάζει σε θέση να δούμε τον Hemingway  με τα μάτια της  Mary Welsh.  To βιβλίο εκκινεί την ιστορία από το τελευταίο τρίτο της πολυτάραχης ζωής του. Εκείνη η τελευταία φάση έκλεισε με ψιθύρους, υπεκφυγές και διφορούμενες κουβέντες για το τί ακριβώς είχε συμβεί στο τέλος του.  Η υστεροφημία του κρεμάσθηκε από τον όρο «παράνοια» μια ψυχική ασθένεια που τον ακολουθούσε από νεαρό σε κάθε του βήμα συγγραφικό και προσωπικό, ενώ η τραγική του αυτοκτονία δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί ευθέως ως γεγονός και παρουσιάσθηκε ως ατύχημα.  Ήρθε λοιπόν αυτή η βιογραφία για να πει τα πράγματα με το όνομά τους, γιατί αυτό που κυρίως θα εκτιμήσουν οι θαυμαστές και οι μελετητές του μεγάλου συγγραφέα είναι κυρίως η αλήθεια γιατί αυτό ήταν που εκτιμούσε και ο ίδιος, η αλήθεια που γνωρίσαμε στα γραπτά του, στα δημοσιογραφικά του κείμενα, στις αφηγήσεις του. Δεν πρόκειται βέβαια για μια όμορφη κι ευχάριστη ιστορία.  Άλλωστε την αφηγείται μια γυναίκα που ναι μεν έζησε δίπλα του για τόσα χρόνια, ήταν όμως και αυτή ένας τύπος ανθρώπου, που προσομοίαζε στον ίδιο τον Hemingway. 

Ο Τimothy Christian συγγραφέας του «Η Χήρα του Hemingway» θεωρεί σε πολλά σημεία ότι ο Ernest είχε κατά κάποιο τρόπο επιτέλους γνωρίσει το ταίρι του σε αυτόν τον τέταρτο γάμο της ζωής του. Θεωρεί ότι πολλές φορές είναι ολόιδιοι και κυρίως τις φορές που η Mary υπερασπίζεται τον εαυτό της στην διάρκεια κάποιας διαφωνίας ή κάποιου καυγά με τον Ernest, συνήθως μετά από πολύ αλκοόλ και αναπόφευκτες, απανωτές συμφιλιώσεις.  Και οι δυο τους ήταν ευφυείς, ταλαντούχοι στο να γράφουν, να μιλάνε και να παίζουν με τις λέξεις, αλλά όταν όλο αυτό το πάθος «ξέφευγε», το παιχνίδι παρεκτρεπόταν  και μεταμορφωνόταν σε μάχη, γίνονταν και οι δυο εξαιρετικά ανώριμοι, σκληροί και μικροπρεπείς, σαν παιδιά από φτωχογειτονιές γεννημένα για να κλέβουν, να ζηλεύουν και να καταληστεύουν τον κόσμο γύρω τους.

 

Θα μπορούσε κανείς εύλογα να θέσει το ερώτημα, γιατί αυτός ο γάμος κράτησε μέχρι το θάνατο του Ernest.  Ο Τimothy Christian απαντά σε αυτήν την ερώτηση στον πρόλογο του βιβλίου με έναν τρόπο που προσομοιάζει σε ένα διήγημα του Hemingway.  Η ιστορία εκείνη μιλούσε για ένα ανώνυμο ζευγάρι κολλημένο σε μια μικρή πόλη στο Wyoming.  Όταν η έγκυος σύζυγος αιμορραγεί από ρήξη σάλπιγγας, οι γιατροί που αναλαμβάνουν να τη σώσουν δεν μπορούν να εντοπίσουν την φλέβα για να της μεταγγίσουν αίμα. Μετά από πολλαπλές προσπάθειες, ο σύζυγος συνειδητοποιεί ότι οι προσπάθειες εγκαταλείπονται και παρεμβαίνει ο ίδιος με τη δύναμη που του δίνει η σχέση τους και όχι κάποια ιατρική γνώση, εισάγει τη βελόνα ενδοφλεβίως και σώζει έτσι τη ζωή της.  Αυτός ο σύζυγος και η σύζυγος ήταν ο Ernest και η Mary.  Πράγματι, μετά από κάποια ατυχή κύηση ήξεραν ότι δεν θα έκαναν ποτέ παιδί, το οποίο δήλωναν και οι δυο πως ήθελαν πολύ.  Όμως ο Ernest της είχε σώσει τη ζωή και η Mary δεν θα το ξεχνούσε ποτέ. Ο συγγραφέας βλέπει εκείνο το επεισόδιο του 1946 να δημιουργεί έναν άρρηκτο δεσμό μεταξύ τους.

 

To βιβλίο είναι μια βιογραφία που ξεκινά με την ιστορία της Mary, μιας δυναμικής νεαρής γυναίκας που από τις ΗΠΑ καταφθάνει στο Λονδίνο στα τέλη της δεκαετίας του ’30 ως ανεξάρτητη ανταποκρίτρια. Οι σκηνές του Λονδίνου στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι συναρπαστικές κι ενδιαφέρουσες καθώς σιγά-σιγά μετατρέπεται σε μια σοβαρή, αξιόλογη ρεπόρτερ, πράγμα δύσκολο να κατακτηθεί από μια γυναίκα της εποχής. Επίσης σταδιακά ωριμάζει, ανοίγει νέους δρόμους, αποκτά επίγνωση και συνειδητοποιεί τί είναι αυτό που δεν άφησε τον πρώτο της γάμο να ανθίσει. Γνωρίζει τον Ernest ο οποίος είναι κάπως πιο αφελής από αυτό που θα περίμενε κανείς από έναν σκληραγωγημένο πολεμικό ανταποκριτή και καρδιοκατακτητή κοντά στα 40.  Η προσωπικότητά του και το παρουσιαστικό του την παρασύρει. Διαθέτει γοητεία, χρήματα, φήμη και όλα αυτά μαζί υπόσχονται μια ευκολότερη ζωή από αυτή που θα μπορούσε να ζήσει ως διαζευγμένη δημοσιογράφος.  Έτσι αποφασίσει να προχωρήσει σε αυτόν τον γάμο, τον τέταρτο, για τον διάσημο ρεπόρτερ και συγγραφέα.

 

Το βιβλίο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο κατακτά την πεποίθηση ότι δεν οφείλει πλέον στον εαυτό της και τη δουλειά της, αλλά ότι το καθήκον της είναι ο Ernest. Περιέχει λεπτομέρειες για το πώς γίνεται «νοικοκυρά» στην Κούβα, βρίσκοντας καταφύγιο και ηρεμία στο σπίτι που είχε αγοράσει η πρώην συζυγός του και συνάδελφος της δημοσιογράφος Martha Gellhorn, πώς ξέφευγαν από το ταραχώδες τοπίο της Αβάνας πηγαίνοντας για ψάρεμα με το Pilar, το σκάφος του Ernest.

 

O Timothy Christian παρουσιάζει μια ζωντανή και γλαφυρή εικόνα για τη ζωή και την καθημερινότητα του ζευγαριού, για το πώς η Mary συνεισέφερε ουσιαστικά στη δουλειά του διορθώνοντας και δακτυλογραφώντας χειρόγραφα, πώς ανέτρεψε την πλοκή της ιστορίας του «Ο Γέρος και η Θάλασσα», αλλά περιγράφει και τα κλειστοφοβικά της συναισθήματα, παρουσιάζοντάς την ως θύμα, όταν ο σύζυγός της γίνεται συχνά σκληρός, βίαιος και χειριστικός. Αφηγείται τα σεξουαλικά τους παιχνίδια, τα απολαυστικά τους ταξίδια στην Αφρική και την Ευρώπη, επισημαίνοντας την υπομονή της Mary όταν ο Ernest φλερτάρει ανοιχτά μια νεαρή Ιταλίδα που θα μπορούσε να είναι ακόμα και εγγονή του. 

 

Τα πράγματα περιπλέκονται όταν αποκαλύπτονται οι συνθήκες γύρω από τον θάνατό του. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, λόγω των γεγονότων στην Κούβα, ο Ernest και η Mary είχαν μετακομίσει στο Ketchum του Idaho. Ήδη τότε ήταν η περίοδος που έκανε την τελική επιμέλεια στα ημερολόγια του πολέμου από το Παρίσι με τίτλο «Μια κινητή γιορτή» (A Moveable Feast).  Εισήχθη για  κάποια θεραπεία με ηλεκτροσόκ στο Mayo Clinic -εκείνη την εποχή έτσι θεράπευαν ψυχικές και διανοητικές ασθένειες. Μετά την θεραπεία, κατάφερε κι έπεισε τους γιατρούς ότι είναι ικανός να πάει σπίτι του και ότι θα ήταν μάλλον κακό για την πορεία της υγείας του, να παραμένει μέσα στο νοσοκομείο χωρίς λόγο.  Επιστρέφει.  Κάποια στιγμή βρίσκει τα κλειδιά της ντουλάπας όπου φυλασσόταν το όπλο του στο ράφι της κουζίνας.  Ήταν το 1961, λίγες εβδομάδες πριν από τα 62^α γενέθλιά του. Βάζει το όπλο στο στόμα του και αυτοπυροβολείται.

 

Είναι μεγάλος ο μύθος που συνοδεύει αυτόν τον άνδρα και οι εποχές δύσκολες και γεμάτες ταμπού. Επισήμως, η είδηση ήταν ότι ο Ernest Hemingway πέθανε σε ατύχημα ενώ καθάριζε το όπλο του. Δεν είχε καμιά σημασία εάν έγινε πιστευτό. Θα περνούσαν χρόνια για να βγει η αλήθεια. Στο βιβλίο αυτό, ο Christian εξερευνά τους λόγους για τους οποίους η Mary δεν προστάτεψε τον Ernest από τον εαυτό του, ρίχνοντας έτσι νέο φως στην ταραχώδη σχέση τους. 

Είχε πεθάνει νέος έχοντας ήδη αποκτήσει τεράστια φήμη, είχε λάβει ένα βραβείο Νόμπελ το 1954 και η αναγνωρισιμότητά του μετά το θάνατό του αυξανόταν κατακόρυφα αντί να μειωθεί, πράγμα που δεν συμβαίνει συνήθως. Έπρεπε κάποια χειρόγραφα να ολοκληρωθούν για να κυκλοφορήσουν στον κόσμο και να τροφοδοτήσουν τον θρύλο που άφησε πίσω του.  Ο Christian που  αναφέρει ότι η Mary έκανε καλά τη δουλειά της για τα επόμενα 20 χρόνια, εξηγεί πώς τα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατό του εκείνη αφοσιώνεται στην λογοτεχνική του κληρονομιά, πώς μπήκε σε διαπραγματεύσεις με τον Fidel Castro για να ανακτήσει τα χειρόγραφα που είχαν μείνει στην Κούβα, πώς τελικά το ένα τρίτο του έργου του δημοσιεύεται αφού εκείνος δεν είναι πια εν ζωή. 

Η Mary από το διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη, διαχειρίζεται πλέον την τύχη αυτού του θρύλου ακόμα κι όταν επιμελείται την βιογραφία που κυκλοφορεί το 1997 από τον Carlos Baker με τίτλο “A Life Story”, αλλά και όταν καταθέτει μήνυση στον A.Hotchner επειδή «καταχράστηκε» τη στενή του σχέση με τον Ernest και τόλμησε να γράψει περί «διανοητικής  παρακμής» του μεγάλου συγγραφέα στο βιβλίο «Papa Hemingway». 

Είναι φανερό στον έμπειρο αναγνώστη ότι το βιβλίο που είναι ιδωμένο με τα μάτια της Mary, αφορά τη Mary. Ο φακός του Timothy Christian εστιάζει σε μια γυναίκα αγανακτισμένη, γενναία, συναρπαστική, ικανή να «σπάσει» έναν μύθο, μια γυναίκα που πίνοντας τζιν και καπνίζοντας camel μπορεί να τραγουδήσει Edith Piaf, μια γυναίκα γεμάτη υπομονή κι επιμονή προκειμένου να δείξει ότι μια ζωή συνεχίζεται, ενώ έχει χαθεί.

Ο συγγραφέας της Χήρας του Hemingway μας δίνει την εικόνα μιας απολύτως ερωτεύσιμης γυναίκας, η οποία ωστόσο αποδείχθηκε συμφεροντολόγος και απολύτως αδιάφορη για τους γιους του Ernest από τους οποίους στέρησε την περιουσία που τους ανήκε. Το τέλος της είναι άσχημο. Βυθίζεται στον αλκοολισμό και πεθαίνει το 1986 έχοντας καταστρέψει τον εαυτό της. Δεν ξέρω αν οι αρετές της ήταν τόσες, όμως έμοιαζαν πολύ με τον Ernest, τουλάχιστον σε αυτό έχει δίκιο ο Τ.Christian.

Μ.Σ.