Στις Πύλες της Φωτιάς

Πώς να μπορέσει άραγε να φανταστεί χαμένους κόσμους και πολιτισμούς ένα βιβλίο;  Αν οι κόσμοι αυτοί και οι πολιτισμοί ανήκουν στο παρελθόν, τότε όλα τα οφείλει στις αυθεντικές λογοτεχνικές πηγές.  Δηλαδή στον Όμηρο, τον Πλάτωνα, τον Πλούταρχο, τον Θουκυδίδη...

Από τέτοια κείμενα κι από μερικούς των μαχών ειδικούς, αντλεί το μεγαλείο του το "Οι Πύλες της Φωτιάς" του Στίβεν Πρέσσφιλντ, για το οποίο πολλά έχουν ακουστεί και γραφτεί στα χρόνια που κυκλοφορεί στην Ελλάδα.  Το βιβλίο διατρέχει επτά ημέρες πολέμου και ζωής, την ιστορία και το χρονικό μιας ήττας, μιας ήττας από τις λιγοστές της εποχής εκείνης στο στενό πέρασμα του όρους Καλλιδρομίου με τη θάλασσα που λέγεται Θερμοπύλες. 

Μακριά από τη γενέτειρά τους, στα 480 π.Χ., τριακόσιοι επίλεκτοι Σπαρτιάτες πολεμιστές, μα κι άλλοι απο τόπους άλλους γετονικούς και σύμμαχους, όπως  Θεσπιείς και Κορίνθιοι, στάθηκαν με ηρωισμό και με τη φιλοδοξία να απωθήσουν τους χιλιάδες πολεμιστές του Πέρση βασιλιά Ξέρξη, γιου του Δαρείου. 

Μια απλή επιγραφή σε επιτύμβια στήλη δείχνει το μέρος όπου είναι θαμμένοι. Ο Πρέσσφιλντ, που εμπνεύστηκε από εκείνη την επιτύμβια στήλη, έχει συνδυάσει με υπέροχο τρόπο τη γνώση με τη φαντασία. «Οι πύλες της φωτιάς», όπου ο αφηγητής είναι ο μόνος επιζών της επικής εκείνης μάχης, ένας βοηθητικός, ένας δούλος, του σπαρτιάτικου πεζικού που βρέθηκε ημιθανής κάτω από ένα άρμα και πιάστηκε αιχμάλωτος, είναι μια εξαίσια περιγραφή της μύησης ενός ανθρώπου και γυναικών που χάρισαν στον πολιτισμό αυτή την αθανασία. Με αποκορύφωμα την επική μάχη στα στενά των Θερμοπυλών. , «Οι πύλες της φωτιάς» υφαίνουν ιστορία, μυστήριο και τραγικό έρωτα σε ένα λογοτεχνικό έργο που φέρνει τον σπαρτιατικο τρόπο ζωής πιο κοντά μας.  

Πολλοί υπήρξαν επικριτές του αφηγήματος του Πρέσσφηλντ, αποκαλώντας διαστροφική την περιγραφή ορισμένων εικόνων της μάχης.  Άλλοι πάλι έκαναν παραλληλισμούς με σειρές της τηλεόρασης και του κινηματογράφου.  Η αλήθεια είναι οτι πολλά έχουν προσφέρει στην σύγχρονη μυθοπλασία ήρωες σαν τον Ηρακλή ( που τώρα εμφανίζεται στους κινηματογράφους χωρίς λέξη για τους άθλους του) ή τις άγριες αμαζόνες...  

Επίσης είναι αλήθεια οτι όλες οι λέξεις που στήνουν τις φράσεις του Πρέσσφηλντ ο οποίος θέλησε να δώσει σε όλο του το μεγαλείο τον παραλογισμό της μάχης και της επιθυμίας για νίκη και θάνατο μαζί, δεν είναι απόλυτα δόκιμες.  Μήπως όμως ήταν εύλογη η επιθυμία των πολεμιστών να δοξαστούν νεκροί;  

Δεν περιγράφονται τέτοιες μάχες επικές εύκολα, ούτε κι εύκολα αποτιμώνται.  Κρίνοντας συνολικά το βιβλίο, κι όχι στεκόμενη σε ορισμένα σημεία που δεν θα ήθελα να είχα αναγνώσει, δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω την αξία του και το ρεαλισμό με τον οποίο διατρέχει σημεία της ιστορίας.  

Ξενίζει σήμερα άλλωστε αυτό που συμφώνησαν οι Λακεδαιμόνιοι ξεκινώντας για την ιστορική επιχείρηση των Θερμοπυλών:  "Ο πόλεμος, όχι η ειρήνη, δημιουργεί αρετή. Ο πόλεμος όχι η ειρήνη εξαγνίζει το κακό.  Ο πόλεμος και η προετοιμασία γι αυτόν φέρνουν στην επιφάνεια κάθε ευγενές και έντιμο στοιχείο που υπάρχει σε έναν άντρα".  Αιώνες απέχουν από το σήμερα όλα αυτά.